चवीला गोड, शरीराला पोषक आणि त्वचेचे आरोग्य सुधारणारे फळ म्हणजे पपई ! पपई शरीराला गरम असल्याने वातावरणात गारवा असताना खाणे हितकारी आहे. तसेच पपई खाण्याचे आणखी दहा फायदेदेखील आहेत…

* शरीरातील कोलेस्टेरॉल कमी करते – पपईमध्ये व्हिटामिन सी व फायबरचे प्रमाण अधिक असल्याने रक्तवाहिन्यांमध्ये कोलेस्टेरॉल साचून राहण्यापासून बचाव होतो. रक्तवाहिन्यांमध्ये कोलेस्टेरॉल साचून राहिल्याने हृद्यविकाराचा धोका संभवतो.

* वजन घटवण्यास मदत होते – एका मध्यम आकाराच्या पपईमध्ये 120 कॅलेरीज असतात. त्यामुळे जर तुम्ही वजन घटवण्याच्या विचारात असाल तर पपईचा आहारात नियमित समावेश करा. पपईतील डायटरी फायबर्समुळे वेळी-अवेळी लागणाऱ्या भूकेवर नियंत्रण मिळवणे शक्‍य होते.

* रोगप्रतिकारशक्ती वाढते –आजारांशी सक्षमतेने सामना करण्यासाठी तुमची रोगप्रतिकारशक्ती मजबूत असणे फार गरजेचे आहे. तसेच शरीरातील व्हिटामिन सीच्या गरजेपेक्षा 200% अधिक व्हिटामिन सी केवळ पपईमुळे मिळू शकते.

* मधुमेहींसाठी गुणकारी – पपई चवीला गोड असली तरीही त्यामुळे रक्तातील साखर वाढत नाही. कपभर पपईच्या तुकड्यांमधून केवळ 8.3 ग्रॅम साखर असते. यामुळे मधुमेहींनी पपई खाणे हितकारी आहे. तसेच पपई खाल्ल्याने मधुमेह जडण्यापासून बचाव होतो.

* डोळ्यांचे आरोग्य सुधारते – पपईमध्ये व्हिटमिन ए मुबलक प्रमाणात आढळते. डोळ्यांचे आरोग्य राखण्यासाठी व्हिटामिन ए अत्यंत गरजेचे आहे. वाढत्या वयानुसार दृष्टी कमी होण्याची शक्‍यता असते. या समस्येपासून बचावण्यासाठी पपईचा आहारात समावेश करावा.

* सांधेदुखीपासून आराम मिळतो – पपईमध्ये व्हिटामिन सी प्रमाणेच वेदनाशामक गुणधर्म असल्याने सांधेदुखीच्या रुग्णांना पपईचे सेवन फारच हितकारी आहे. पपईतील व्हिटामीन सी घटक सांध्यांना मजबुती देण्यास तसेच सूज कमी करण्यास मदत करतात.

* पचन सुधारते- आजकालच्या व्यस्त जीवनशैलीमुळे जंक फूड किंवा बाहेरचे जेवण टाळणे हे काहीसे कठीण आहे. त्यामुळे अशा खाण्याने पचनशक्ती बिघडण्याची शक्‍यता असते. अशावेळी पपई खाल्ल्याने अरबट-चरबट खाल्ल्याने होणारे दुष्परिणाम टाळण्यास मदत होते. पपईतील पपैन नामक एंजाईम पचन कार्य सुधारते.

*मासिक पाळीचा त्रास कमी होतो- अनियमित मासिक पाळी तसेच मासिक पाळीच्या काळातील त्रास अशा समस्या दूर करण्यासाठी पपई फारच उपयुक्त आहे.

* कर्करोगापासून बचाव होतो- पपईमधील ऍन्टीऑक्‍सिडंट घटक शरीरातील फ्री रॅडीकल्सपासून तुमचा बचाव करते. तसेच पपईतील बीटा कॅरोटीन आतड्यांच्या कर्करोगापासून बचाव करते.

* ताण-तणाव कमी होतो – दिवसभराच्या धावपळीनंतर वाटीभर पपईचे काप खाल्ल्यास थकवा कमी होण्यास मदत होते. तसेच व्हिटामिन सी शरीरातील हार्मोन्सचे प्रमाण संतुलित राखते.

थंडीच्या दिवसांत बाजारात मटार, टोमॅटो आणि गाजरची आवक वाढते. त्यामुळे त्यांचे भावही तुलनेने उतरतात. ठरवलं तर मुबलक प्रमाणात मिळणाऱ्या या स्वस्त भाज्यांनी भोजनाची लज्जत वाढवता येते...

न ह्याहारादृते प्राणिनां

प्राणाधिष्ठानं किञ्चिदप्युपलभामहे।

प्राणी जीवनात आहाराला अनन्य साधारण महत्त्व आहे. त्याच्याशिवाय प्राणिमात्रांचे प्राण अजिबात स्थिर राहू शकत नाहीत. किंबहुना मानवाच्या ज्या तीन मूलभूत गरजांचा उल्लेख होतो, त्यातली पहिली अन्न ही आहे. अर्थात, सजीवांचे जीवन पूर्णत्वास नेणारा हा आहार जगाच्या पाठीवर भौगोलिक स्थिती, हवामान, ऋतू किंवा मग उपलब्ध जिन्नसांनुसार बदलत जातो. सध्या हिवाळा सुरू आहे. या दिवसांत आपल्याकडे प्रामुख्याने गाजर, मटार आणि टोमॅटोचे उत्पादन अधिक होते. त्यामुळे या भाज्या बाजारात मुबलक आणि तुलनेने स्वस्त भावात उपलब्ध असतात. साहजिकच त्यांपासून बनणाऱ्या पदार्थांचे प्रमाण हिवाळ्यात आपोआप वाढते.

मटार

अतिशय चविष्ट अशा या दाण्यांपासून मटार पनीर, मटार कोफ्ता, मटार कोबी, बटाटा मटार पनीर अशा पदार्थांसह पुलाव, व्हेज कोल्हापुरी व अन्य बऱ्याच डिशेसमध्ये मटार सहज मिसळून जातो व त्या पदार्थांचा स्वाद वाढवतो. मटार पनीर वगैरे नियमित खाल्ले जाणारे किंवा दिसणारे पदार्थ, पण वेगळं काहीतरी ट्राय करायचं असल्यास मटार कोफ्ता केव्हाही उत्तम. गरमागरम कढीसोबत टपोरे कोफ्ते जिभेचे चोचले अगदी सहजगत्या पुरवतात.

मटार चा फायदा

मटार स्वादिष्ट तर आहेच, पण त्याचे अनेक फायदे आहेत. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे यातील अँटीऑक्सिडेंट शरीराची रोगप्रतिकारशक्ती वाढवते.

मटार कोफ्ता

साहित्य : ५०० ग्रॅम मटार दाणे, २ बटाटे, १ मोठा चमचा बेसन, २ हिरव्या मिरच्या, एक इंचाचा आल्याचा तुकडा, चवीनुसार मीठ.

कृती : मटार धुवून उकडून घ्या. बटाटे उकडून, सोलून स्मॅश करा. मटार वाटून घ्या. दोन्हींमध्ये बेसन, मिरची, आलं आणि मीठ व्यवस्थितपणे मिसळा. उत्तम मिश्रण तयार झाल्यानंतर त्याचे लिंबाएवढे गोळे करून गरम तेलात लालसर होईपर्यंत तळून काढा.

या गरमागरम कोफ्त्याची लज्जत टोमॅटो सॉस किंवा हिरव्या चटणीसोबत घेता येते, परंतु ते कढीसोबत खाण्याची मजा काही औरच असते. कढी तयार झाली, की गॅस बंद करावी व कोफ्ते कढीमध्ये टाकून दोनेक मिनिटे झाकून ठेवावेत आणि मग खावेत.

टोमॅटो

बहुतांश पदार्थांमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या काही जिन्नसांपैकी एक म्हणजे टोमॅटो. तो कच्चा खाल्ला जातो, कोशिंबिरीत समरस होऊन भोजनाची लज्जत वाढवतो किंवा त्याची चटकदार भाजीही करता येते. टोमॅटो सार किंवा सूप, टोमॅटो-बीट सूप, टोमॅटो राइस, टोमॅटो आमलेट, टोमॅटो मॅगी, टोमॅटो चटणी, टोमॅटो लोणचे असे नानानिध चविष्ट पदार्थ त्यापासून बनविता येतात. मात्र गोडगुलाबी थंडीत यातलं गरमागरम टोमॅटो सूप अनोखा आनंद देऊन जातं.

टॉमॅटोचा फायदा

बहुगुणी टोमॅटो अनेक पदार्थांद्वारे शरीरात जातो आणि शरीराला अनेक फायदे होतात. मुख्यत्वे यामुळे चरबीची वाढ रोखली जाते.

टोमॅटो राइस

साहित्य : १ वाटी तांदूळ, २ टोमॅटो, २ चमचे तूप, १ बारीक चिरलेला कांदा, आले-लसून, मिरची पेस्ट, ओलं खोबरं, जिरं, दालचिनीचे लहान तुकडे, मीठ, साखर आणि कोथिंबीर.

कृती : तांदूळ धुवून किमान अर्धा तास निथळत ठेवावेत. टोमॅटो शिजवून मिक्सरमध्ये पातळ वाटून घ्यावा. त्यानंतर पातेल्यात तूप तापवून त्यात जिरं-दालचिनी आणि नंतर कांदा परतून घ्या. आले-लसून, मिरची पेस्ट टाका. मग तांदूळ परतून चवीनुसार साखर व मीठ टाका. त्यात टोमॅटोचं वाटण आणि हवं असल्यास अजून पाणी घालून मंद आचेवर शिजवा. तयार झालेला रूचकर राइस वाढताना त्यावर ओले खोबरे आणि कोथिंबीरने गार्निश करा.

गाजर

गोड गारव्यात मुबलक प्रमाणात मिळणारी आणखी एक भाजी म्हणजे अल्पमोली, बहुगुणी गाजर. याचा हलवा जगभर प्रसिद्ध आहेच, पण त्याव्यतिरिक्त मुलांना भावणारा गाजर फ्राय, गाजर-मटार पुलाव, गाजर-मटार भाजी, गाजर ज्यूस, गाजर रायता, चटपटीत गाजर लोणचे आणि गाजर मुरंबाही तितकाच लोकप्रिय झालाय. गाजर म्हटलं की डोळ्यांसमोर येतो तो मस्त मधाळ हलवा. हा गोड पदार्थ जवळपास प्रत्येक घरात आपापल्या परीनं बनवला जातो. पण गाजर मुरंब्याची चवही तितकीच लाजवाब!

गाजर ाचा फायदा

थंडीत त्वचा कोरडी पडण्याचे, खडबडीत होण्याचे प्रमाण वाढते. त्यावर गाजराचा रस चोळल्यास ती सतेज बनते.

गाजर मुरंबा

साहित्य : गाजर १ कि. ग्राम, साखर ६०० ग्रॅम ( ३ कप), केसर ३०-४० धागे, २ लिंबू.

कृती : गाजर सोलून धुवून घ्या. सुकल्यानंतर एक किंवा सव्वा इंचाचे तुकडे करा. (गाजर मध्यभागी जास्त पिवळे असल्यास तो भाग काढून टाकावा) एका टोपात कापलेले गाजर पूर्ण बुडेल एवढे पाणी घेऊन त्याल उकळी आल्यानंतर त्यात गाजर टाका. त्यानंतर आणखी एक उकळी येऊद्या. गॅस बंद करा आणि पाच मिनिटे झाकून ठेवा. त्यानंतर गाजर पाण्याबाहेर काढा. एका चाळणीत कपडा ठेवून त्यावर ती पूर्ण निथळेपर्यंत एक ते दोन तास सुकवा. मग फोर्कने त्यांवर टोचे मारा. ही गाजर एका स्टीलच्या भांड्यात घेऊन त्यात साखर मिसळा. हे मिश्रण रात्रभर झाकून ठेवा, जेणेकरून गाजरातील रस बाहेर येईल.

सकाळी हे भांडे पुन्हा गॅसवर ठेवा व पाक घट्ट होईपर्यंत ते शिजूद्या. थंड झाल्यावर त्यात लिंबाचा रस मिसळा आणि आस्वाद घ्या

आपण दररोज आपले आरोग्य निरोगी राहावे त्यासाठी विविध उपाय योजना करत असतो. यासाठी आपण फळ किंवा भाज्यांचे सेवन करतो ते आपल्या आरोग्यांच्या दृष्टीने उपयुक्त असते. आपल्या आरोग्याच्या दृष्टीने पेरू हे फळ ही लाभकारी आहे ते कसे..

बॉडी फिट ठेवण्यासाठी : पेरूमधील पौष्टिक तत्व शरीराला फिट आणि फाईन ठेवण्यात मदत करतात. परंतु पेरू योग्य वेळेवर खावेत. रात्री पेरू खाल्ल्यास खोकला होण्याचा धोका राहतो.

वजन कमी करण्यासाठी : लठ्ठपणा वाढण्याचे मुख्य कारण कोलेस्ट्रॉल असते. पेरूमधील उपस्थित तत्व कोलेस्ट्रॉल कमी करतात. त्यामुळे वजन वाढत नाही व जर तुम्हांला वजन कमी करायचे असेल तर तुमच्या डाईट मध्ये पेरूला आवर्जून स्थान द्या.

महिलांमधील फर्टिलिटी वाढवण्यासाठी : पेरूमध्ये असलेले फॉलेटचे प्रमाण जास्त असते. त्यामुळे महिलांमधील फर्टिलिटी वाढते. जर एखाद्या महिलेला आई होण्यात अडचण निर्माण होत असेल तर त्या महिलेने दररोज पेरूचे सेवन करावे.

डोळे उत्तम राहण्यासाठी : पेरूमध्ये व्हिटॅमिन ए चे प्रमाण जास्त असते. जे डोळे निरोगी ठेवण्यात सक्षम ठरते. या व्यतिरिक्त पेरूमध्ये व्हिटॅमिन सी भरपूर प्रमाणात असते. जे आजारांना दूर ठेवण्यास मदत करतात.


त्वचा उजळण्यासाठी : पेरूमध्ये पोटॅशिअम तत्व असल्यामुळे याच्या सेवनाने त्वचा उजळते. तसेच त्वचेवरील पुरळ, काळे डाग त्यामुळे दूर होतात.



तोंड आले असल्यास : जर तुमचे तोंड आले असल्यास किंवा तुम्हांला माउथ अल्सरची समस्या असेल तर पेरूची कोवळी ताजी पाने चावून -चावून खाल्ल्यास आराम मिळतो.

व्हिटॅमिन सी : पेरूमध्ये संत्रीपेक्षा चार पट्टीने जास्त प्रमाणात व्हिटॅमिन सी असते. यामुळे ब्लेशप्रशेर संतुलित राहते. तसेच कोलेस्ट्रॉलचा स्तरही कमी होतो.

नशा कमी करण्यासाठी : एखाद्या व्यक्तीला दारू किंवा भांग जास्त झाल्यामुळे खूप नशा झाली असेल तर पेरूच्या पानांचा रस प्यायला दिल्यास नशा कमी होऊ शकते.

भोपळा ही अनेकांची नावडती भाजी, भरीत, कोशिंबिर, सूप असे पदार्थ भोपळ्यपासून बनवले जातात. कितीही नावडता असला तरी गुणधर्मामुळे थोड्या प्रमाणात का होईना, परंतु प्रत्येकाने भोपळा खायलाच हवा. चेहर्‍यावर पडणार्‍या सुरकुत्यांपासून पोटाच्या गंभीर विकारांवर भोपळा गुणकारी ठरू शकतो. भोपळ्याच्या अशाच काही औषधी गुणधर्माबाबत जाणून घेऊ.


भोपळ्यात 'बिटा करोटिन' या घटकाचं प्रमाण बरंच जास्त असतं. यामुळे भोपळा हा अ जीवनसत्त्वाचा समृद्ध स्त्रोत मानला गेलाय. बीटा केरोटिनमधील आँटिऑक्सिडंट्‍समुळे शरीरातील फ्री रेडिकल्सचा सामना अगदी सहज करता येतो.

भोपळा हे तापावरचं औषध आहे.

भोपळ्यातील विशिष्य प्रकारच्या खनिजांमुळे मेंदूच्या नसांना आराम मिळतो.

हृदयरोग्यांसाठी भोपळा वरदान मानला जातो. भोपळ्यात कोलेस्ट्रॉल कमी करण्याची क्षमता असते.

आतड्यांच्या आरोग्याच्या दृष्टीनंही भोपळा गुणकरी मानला जातो. भोपळ्यामुळे रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रणात राहते.

बहुसंख्य महिलांमध्ये लोहाची कमतरता आढळते. अशा महिलांनी भोपळ्याच्य बियांचं सेवन करावं. भोपळ्याच्या बियांमध्ये लोह, झिंक, पोटेशियम आणि मॅग्नेशियम यांचं प्रमाण भरपूर असल्यानं बरेच लाभ होतात.

पोटाच्या विविध विकारांवर भोपळा गुणकारी ठरू शकतो. यातील फायबरमुळे पचनक्रिया ‍सुधारते आणि पोट स्वच्छ झाल्याने अनेक रोगांना दूर ठेवता येतं.

आवळा हे फळ आहे तसेच औषधही आहे. आयुर्वेदामध्ये बहुगुणी आवळ्याचे महत्त्व सांगण्यात आले आहे. साधारण हिवाळ्यात येणारे फळ आहे. हिवाळ्याच्या प्रारंभी म्हणजे ऑक्टोबर- नोव्हेंबरमध्ये येणारा लहान आकारातील आवळा हा रसपूर्ण नसल्याने त्याचा वीर्य वाढीच्या दृष्टीने पाहिजे तसा नसल्याने

फायदा होत नाही. परंतु डिसेंबर महिन्यात आवळा रसपूर्ण होतो व त्यात शक्तीवर्धक रसायने समाविष्ठ होत असतात. आवळा हे फळ आपल्याला वर्षभर फळ तसेच औषध म्हणून वापरता येऊ शकते. लोणचे, मुरब्बा, ज्यूस, सुपारी, चूर्ण आदी तयार करून आपण त्याचा विविध प्रकारच्या आजारावर औषध म्हणून वापर करू शकतो.
'सी' व्हिटॅमिनने पूर्ण-
आधुनिक रासायनिक विश्लेशषाच्या आधारे आवळा या फळात जितके 'सी' व्हिटॅमिन आढळते तितके कुठल्या अन्य फळात आढळत नाही. बेलफळाच्या दहा टक्के संत्र्यात व संत्र्यांच्या दहा टक्क्यांपेक्षा जास्त 'सी' व्हिटॅमिन आढळते.

त्रिदोषनाशक- डिसेंबर महिन्यात आवळा रसपूर्ण होतो व त्यात शक्तीवर्धक रसायने समाविष्ठ होत असतात. आवळा हे फळ आपण वर्षभर फळ तसेच औषध म्हणून वापरता येऊ शकते. लोणचे, मुरब्बा, ज्यूस, सुपारी, चूर्ण आदी तयार करून आपण त्याचा विविध प्रकारच्या आजारावर औषध म्हणून वापरतो.

आवळा तूरट-आंबट असल्याने पित्त, कफ व जुलाब या आजारावर जालीम औषध आहे. त्यामुळे त्याला त्रिदोषनाशक ही म्हटले जाते.

आवळ्याचे अन्य गुण-
आवळा हा म्हतारपण दूर ढकलणारा, चेहरा तेजस्वी करणारा, वीर्यवर्धक, पचणक्रिया ठीक राखणारा, ज्वरनाशक, स्नायू तसेच दात मजबूत करणारा, रक्तशोधक, नजर तेज करणारा, केसांना काळेशार व कोमल करणारा, हृदयरोग, मधुमेह, सर्दी, खोकला, स्वप्नदोष, श्वेत पदर आदी आजारावर गुणकारी आहे. हजार आजारावर आवळा हे एकच औषध आहे. अबालवृध्दासाठी आवळा हे अतिउत्तम औषध आहे.