दातांना येणाऱ्या झिणझिण्या

दातांना येणाऱ्या झिणझिण्या

गरम किंवा थंड पदार्थ खाल्ल्यावर दात दुखत असल्यास सेन्सिटिव्ह दातांची समस्या तुम्हाला सतावतेय, हे लक्षात घ्यायला हवं.
थंडगार अन्न खाल्याने वेदना होत असतील तर हे सेन्सिटिव्ह दातांचं लक्षण आहे. १७ टक्के भारतीयांना गरम/थंडगार पदार्थ खाल्ल्यावर वेदना जाणवतात. आयएमआरबीने केलेल्या नॅशनल कन्झ्युमर युसेज अॅण्ड अॅटिट्युड्स सवेर्मधून (सीयुएएस) दिसून आलं आहे, की सेन्सिटिव्ह दातांची समस्या ही तांेडाच्या आरोग्यासंबंधीच्या प्रमुख समस्यांपैकी एक आहे. गेल्या पाच वर्षांमध्ये सेन्सिटिव्ह दातांच्या समस्यांंमध्ये तिपटीने वाढ झाली आहे.

दातांची सेन्सिटिव्हीटी म्हणजे काय?

आपले दात तीन थरांचे बनलेले असतात. दातावरील आवरण म्हणजेच सर्वात बाहेरच्या थराला एनॅमल म्हणतात आणि दाताच्या मुळाचा भाग झाकणाऱ्या थराला सिमेंटम म्हणतात. या दोघांच्या आतमधील थराला डेंटाइन म्हणतात. या भागात खनिज नसतात तसंच त्याची घनता बाहेरील थरांपेक्षा कमी असते. आणि सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे मज्जातंतूंची टोके दाताच्या ज्या मऊसर भागात असतात त्या भागाशी जोडणाऱ्या बारीक नलिका दाताच्या याच भागात असतात. जेव्हा डेंटाइन नावाचा हा आतील थर उघडा पडतो, तेव्हा दातांची सेन्सिटिव्हीटी उद्भवते. सवेर्नुसार, सेन्सिटिव्ह दातांमुळे त्रस्त असलेल्या १७ टक्के भारतीयांपैकी, ५८ टक्के लोक समस्येवर काहीच उपचार करत नाहीत. समस्येविषयी उदासीनता आणि अज्ञान ही काहीही न करण्यामागची दोन प्रमुख कारणं आहेत. १९ टक्के लोक सेन्सिटिव्हीटी तपासण्यासाठी डेण्टिस्टकडे जातात आणि फक्त दोन टक्के लोकांनी सेन्सिटिव्हीटी कमी करणारी (डीसेन्सिटायझिंग) टूथपेस्ट वापरली.दातांची सेंसिटिव्हीटी म्हणजेच दातांना येणाऱ्या झिणझिण्या एक सामान्य समस्या आहे. गोड पदार्थ खाल्यावर, थंड पाणी प्यायल्यावर, तसेच थंड पदार्थ जसे की, आइस्क्रीम, कोल्ड ड्रिंक प्यायल्यानेही दातांना झिणझिण्या येतात. एका अभ्यासानुसार, प्रत्येक ८ पैकी एका व्यक्तीला सेंसिटिव दातांची समस्या असते. लोकांची लाइफस्टाइल सध्या फारच वेगाने बदलत आहे. लोक फास्ट फूड आणि रेडीमेड फूड्सचं सेवन अधिक करत आहेत. यात अॅसिडचं प्रमाण अधिक असतं. जे दातांच्या आवरणाला नुकसान पोहोचतं. याच कारणाने दातांची ही समस्या अधिक वाढते आहे. जास्तीत जास्त लोक या समस्येकडे दुर्लक्ष करतात आणि यावर उपाय करत नाहीत. सुंदर हास्य आपले सौंदर्य खुलवते आणि सुंदर हास्यासाठी दात शुभ्र, स्वच्छ आणि सुंदर असणे गरजेचे आहे आणि त्यासाठी दातांची काळजी घेणे, त्यांचे आरोग्य जपणे गरजेचे आहे. दात किडण्याबरोबर दातांच्या इतर समस्या ही असतात.जसं आईस्क्रीम खाताना पटकन एखादा दात ठणकतो आणि आपला हात गालाकडे जातो. हे अनेकांनी अनुभवले असेल. असाच अनुभव इतर थंड, गोड, गरम पदार्थ खाताना तुम्हाला नक्कीच आला असेल. दात सेन्सिटिव्ह झाल्यामुळे आपल्याला ही समस्या जाणवते. तर मग जाणून घेऊया दातात सेन्सिटिव्हिटी कशी निर्माण होते.

1. थंड आणि गरम पदार्थ: थंड किंवा गरम पदार्थ खाल्यास किंवा पेय प्यायल्यास दातात सेन्सिटिव्हिटी जाणवते. पण सगळ्यांत जास्त सेन्सिटिव्हिटी थंड पदार्थ खाल्याने जाणवते. थंड हवेत श्वास घेताना, दातांची ट्रीटमेंट घेताना वापरल्या जाणाऱ्या यंत्रातून निघणारी हवा यामुळे सारखीच सेन्सिटिव्हिटी जाणवते.
2. दातांची ट्रीटमेंट करताना वापरली जाणारी साधने किंवा यंत्र: दातांची ट्रीटमेंट करताना वापरली जाणारी साधने किंवा यंत्र यामुळे देखील सेन्सिटिव्हिटी जाणवते. स्केलिंग आणि रूट नियोजन इत्यादी करताना वापरल्या जाणाऱ्या यंत्र डेंटिनल च्या सहवासात आल्यास दातात सेन्सिटिव्हिटी निर्माण होते. ब्रश करताना किंवा टूथपीक वापरताना देखील सारखाच अनुभव येतो.
3. साखरेचे पदार्थ: साखरेचे पदार्थ खाल्याने साखरेतील ऑस्मॉटिक ग्रेडीयंट (osmotic gradients) चा दातावर परिणाम होतो आणि दातातील नस उत्तेजित होऊन सेन्सिटिव्हिटी निर्माण होते.
4.असिड: असिडिक पदार्थ खाल्याने व पेय घेतल्याने सेन्सिटिव्हिटी निर्माण होते. दात कोरण्यासाठी काही प्रक्रियांसाठी असिड वापरले जाते. त्यामुळे देखील सेन्सिटिव्हिटी निर्माण होते.

दातात सेन्सिटिव्हीटी कशामुळे जाणवते?
डेंटिनल ट्युबुल्स मध्ये डेंटिनल फ्लुइड असते. डेंटिनच्या सहवासात एखादे उत्तेजक आल्यास डेंटिनल फ्लुइड बाजूला सारून ते नसेच्या आत जातं आणि त्यामुळे सेन्सिटिव्हिटीची जाणीव होते.

खालील ५ गोष्टींची काळजी घेतल्यास तुम्हाला ही समस्या होणार नाही.
#हलक्या हाताने ब्रश करा
फार जोर लावून ब्रश केल्याने दातांच्या सेंसिटिव्हिटीचा धोका वाढतो. कारण याने दातांवर असलेल्या आवरणाला नुकसान पोहोचतं. त्यासोबतच दातांना मजबूत ठेवणाऱ्या हिरड्याही कमजोर होतात. त्यामुळे हे ध्यानात ठेवा की, नेहमी हलक्या हाताने ब्रस करावा. तसेच ब्रश केल्यावर दातांवर बोटही फिरवा.

#जास्त टूथपेस्ट टाळा
अनेकांना सवय असते की, ते ब्रश करतेवेळी ब्रशवर खूपसारं टूथपेस्ट लावतात. पण जास्त प्रमाणात टूथपेस्ट वापरणे दातांसाठी आणि तोंडासाठी नुकसानकारक आहे. त्यामुळे काळजी घ्या की, नेहमी मटरच्या दाण्याएवढा टूथपेस्ट घ्यावा. तसेच अनेकांना असे वाटते की, ब्रस करताना जितका जास्त फेस होईल दात तितके जास्त स्वच्छ होतील, पण असे काही नाहीये. ब्रश करतांना दातांमधील घाण स्वच्छ करणे गरजेचे असते, यात टूथपेस्टच्या फेसाने काही फरक पडत नाही.

#फ्लोराइड माऊथवॉश वापरा
जर तुमच्या दातांमध्ये सेंसिटिव्हिटीची समस्या जास्त असेल तर हे तुम्हाला महागात पडू शकतं. काही लोकांना साधं पाणी प्यायल्याने आणि थोडं गोड खाल्यानेही समस्या होते. अशात तुम्ही फ्लोराइड माऊथवॉशचा प्रयोग करायला हवा. फ्लोराइड दातांवरील आवरण मजबूत करतं आणि दातांना येणाऱ्या झिणझिण्याही दूर होतात. रोज ब्रश केल्यावर तुम्ही या माऊथवॉशचा वापर करु शकता.

#आंबट पदार्थ खाल्यावर ब्रश करा
फळांचा रस, थंड पेय, रेड वाइन, चहा, आइस्क्रीम आणि सिट्रिक फळ जसे की, टोमॅटो, लिंबू, सॅलड ड्रेसिंग आणि लोणचं हे खाऊ नका. कारण या पदार्थामुळे दातांवरील आवरण घासलं जातं. जर हे पदार्थ तुम्ही खाल्ले तरी त्यानंतर ब्रश करा. तसेच काही गोड पदार्थ खाल्यावर पाण्याने गुरळा करा.

#ब्रशच्या स्वच्छतेवर द्या लक्ष
जर तुम्ही ब्रथ बाथरुममध्ये ठेवत असाल तर त्यात किटाणू वाढण्याची शक्यता असते. त्यामुळे ब्रश दुसऱ्या जागेवर ठेवा. जर ब्रशचं कव्हर असेल तर फार उत्तम. अमेरिकन डेंटल अशोसिएशनने सल्ला दिलाय की, ब्रश ३ महिन्यांचा कालावधीनंतर बदलायला हवा. कारण ३ महिन्यांनंतर ब्रशचे दाते खराब होऊ लागतात.

कारणं
* दात पडणे/उपटणं किंवा दाताचा काही भाग झिजणं. यामुळे दातांच्या मुळांचा पृष्ठभाग उघडा पडतो.
* दात किडणं, दातांचं फ्रॅक्चर
* हिरड्यांवरील (पेरिअडॉण्टल) शस्त्रक्रियेनंतर
* कॅविटिज
* अचानक होणारे तापमानातील बदल
* फिलिंग्ज आणि क्राउन्स यांच्या आतमध्ये पोकळ्या निर्माण होणे.
* दात घासून-घासून झिजणे.
* थंड किंवा सोडा असलेल्या पेयांचं अधिक प्रमाणात सेवन
* तोंडाची योग्य ती निगा न राखणं.

उपाय :
* ही समस्या कमी करण्यासाठी वापरण्यात येणाऱ्या डीसेन्सिटायझिंग टूथपेस्टची फारच थोड्या लोकांना माहिती असलेली दिसते. ही समस्या कमी करण्यासाठी डेण्टिस्ट डीसेन्सिटायझिंग टूथपेस्ट वापरण्याचा सल्ला देतात. पण याबद्दल फारच थोड्या जणांना माहिती असते. या टूथपेस्टमध्ये दातांच्या पृष्ठभागापासून मज्जातंतूंकडे जाणाऱ्या संवेदना अडवून धरणारी संयुगे असतात. अशा काही टूथपेस्ट मिण्ट फ्लेवरमध्येही उपलब्ध असल्यामुळे रेग्युलर पेस्ट म्हणून ती वापरता येईल.

* डीसेन्सिटायझिंग टूथपेस्टमुळे हा त्रास कमी होत नसेल, तर फ्लुराइड जेल किंवा खास डीसेन्सिटायझिंग एजंट्स वापरण्याचा सल्ला डेण्टिस्ट देतात. पण या उपायांनीही ही समस्या कमी होत नसेल, तर यामागचं नेमकं कारण शोधून फीलिंग, क्राउन इ. उपचारपद्धती घ्यावी लागते.