तोंडाला येणारी दुर्गंधी ही आपल्या समाजामधली एक लाजिरवाणी आरोग्य-समस्या आहे. पान-तंबाखु-गुटखा खाणार्या, धूम्रपान करणा-या माणसांबद्दल मी बोलत नसून सर्वसाधारण निर्व्यसनी लोकांबद्दल बोलत आहे. समाजामधील अर्ध्याहून अधिक लोकांच्या तोंडाचे आरोग्य व्यवस्थित नसते, हे ऐकून तुम्हाला आश्चर्य वाटेल.” आम्ही नियमितपणे दात घासतो, म्हणजे आमचे मौखिक-आरोग्य उत्तम आहे”, अशाच गैरसमजामध्ये लोक असतात.

मौखिक आरोग्याविषयीच्या लोकांच्या बेफिकीरीचा तोटा त्यांना स्वतःलाच होत असला तरी समाजामधील दोन घटक यामुळे खुश राहतात, एक दंतरोगतज्ज्ञ आणि दुसरे टुथपेस्ट्चे निर्माते. एवढ्या मोठ्या संख्येच्या देशामधील लोक आपल्या तोंडाच्या आरोग्याबद्दल निष्काळजी असतील तर त्याचा फायदा उठवायला व्यापारी पुढे सरसावणारच ना ! भारतीयांचे मौखिक आरोग्य बिघडण्यास तशी अनेक कारणे आहेत, मात्र आयुर्वेदिय पद्धतीने दंत धावन न करता आधुनिक टुथपेस्ट्सचा वापर हे त्यामागचे एक मुख्य कारण असावे अशी शंका येते.

मुळात आपले पूर्वज खैर, करंज, वड, उंबर, पिंपळ, कडूनिंब, बाभूळ, वगैरे झाडाची लहानशी काडी घेऊन ती चावूनचावून अधिक मृदु करुन त्याने आपले दात व हिरड्या साफ करायचे. कडू-तिखट व तुरट चवीच्या या वनस्पती आपल्या गुणांनीच तोंडामधील घातक रोगजंतुंचा नाश करायाच्या, हिरड्या सुदृढ करायच्या व दातांवरील इनॅमलला मजबूत ठेवायच्या. इतकंच नव्हे तर गोडाच्या सेवनाचे शरीरावर होणारे विविध दुष्परिणाम नियंत्रणात ठेवण्याचा तो प्रभावी उपाय होता. कडू-तिखट-तुरट चवीच्या त्या वनस्पतींची वास्तवात आजच्या स्थूलत्व आणि स्थूलत्वजन्य विविध रोगांनी ग्रस्त असलेल्या आजच्या समाजाला अधिक गरज आहे.

अंगाची काहिली करणारा उन्हाळा सुरु झाला आहे..भर दुपारच्या वेळेत तर घराबाहेर पडूच नये अशा ऊन्हाच्या झळा मारत असतात. कालपासून तर सूर्य विषुववृत्तावर पृथ्वीच्या माथ्यावर असल्याने थेट सरळ किरणे पडत आहेत, ज्यामुळे कधी नव्हे असे ४० अंशाहून अधिक तापमान मुंबईमध्ये आहे.या ऊष्ण व दमट वातावरणामध्ये उष्णतेचे विकार बळावणे, हे निसर्गाच्या नियमाला धरुनच म्हटले पाहिजे. त्यातही ज्यांना उन्हाचा प्रत्यक्ष सामना करावा लागतो अशा मंडळींना, ज्यांना ऊन बाधते, अशा पित्तप्रकृतीच्या व्यक्तींना आणि कडक उन्हाळा असूनही उष्ण गुणांचा आहार घेणार्‍यांना उन्हाळा फार बाधतो. त्यामुळे विविध उष्णताजन्य तक्रारी या दिवसांमध्ये त्रस्त करतात. जसे- मूत्रविसर्जन वा मलविसर्जन करताना दाह वा वेदना होणेअंगावर पित्त उठणे, तोंड येणे, त्वचेवर उष्णतेच्या पिटीका येणे, नाकातून वा गुदावाटे रक्त पडणे वगैरे. या सर्व तक्रारींना प्रतिबंध म्हणून आणि तक्रारी फार गंभीर नसताना घरच्याघरी करण्याजोगा सुरक्षित उपचार म्हणजे ’सब्जा’.

सब्जा हे तुळशीसारखेच एक लहानसे क्षुप असते, जे सर्वत्र उगवते. त्यातही पंजाब राज्यामध्ये सब्जाची रोपटी अधिक पाहायला मिळतात. या सब्जाच्या झाडाचे बी हे तुळशीच्या बीपेक्षा किंचित मोठ्या आकाराचे व काळसर-करड्या रंगाचे असते. हे बी पाण्यामध्ये भिजवल्यावर ते फुगते व पाणी शोषून पांढरट रंगाचे व बुळबुळीत बनते. भिजून फुगल्यानंतर हे बी पाण्यामधून, दुधातून वा सरबतातून घेतल्यास ते उष्णताजन्य वरील विकारांवर अतिशय गुणकारी ठरते.

सब्जाचे बी हे चवीला गोड असून शरीरातला थंडावा वाढवून ऊष्मा कमी करण्याचा अलौकिक गुण त्यांमध्ये आहे. सब्जा बीमुळे मूत्र सहज सुटते व मूत्रविसर्जन करताना होणारा दाह व वेदना दूर होते. या दिवसांमध्ये काही जणांना वारंवार मूत्रमार्गाच्या जंतुसंसर्गाचा (युरिन इन्फेक्शनचा) त्रास होतो. अशा लोकांनी सब्जाचे बी सकाळ-सायंकाळ घेतल्यास चांगला आराम पडतो. विशेष म्हणजे वरील आजार झाल्यानंतर औषध घेतात, तसे न घेता त्या तक्रारी होऊच नयेत म्हणून घेण्यासारखे सब्जा हे सुरक्षित औषध आहे. सब्जाचा शरीरामध्ये थंडावा निर्माण करण्याचा गुण तर इतका प्रभावी आहे की, दिवसातून तीन-चार वेळा सब्जा घेतल्यास शरीरामध्ये एसी ठेवल्यासारखा परिणाम होतो. या तळपत्या उन्हाळ्यामध्ये आपल्याकडे येणार्‍या पाहुण्याचे स्वागत सब्जा बी देऊनच केले पाहिजे…म्हणजे येणार्‍या-जाणार्‍या प्रत्येकाला सरबतही मिळेल आणि औषधही !

अन्नपदार्थातील काही पोषकद्रव्यांमुळे स्किझोफ्रेनियासारख्या आजाराची मानसिक लक्षणे कमी होत असल्याचा दावा नव्याने करण्यात आलेल्या अभ्यासात करण्यात आला आहे.

मात्र उपचाराच्या सुरुवातीला योग्य ती खबरदारी घेणे आवश्यक असल्याचे अभ्यासात म्हटले आहे.

ब्रिटनमधील मँचेस्टर विद्यापीठाच्या संशोधकांनी केलेल्या संशोधनामध्ये, मानसिक आजार असलेल्या तरुणाला अधिक प्रमाणात पूरक पोषक आहार दिल्यास त्यांच्यावर प्रभावी उपचार होत असल्याचे आढळून आले.

संशोधकांनी यासाठी स्किझोफ्रेनिया हा मानसिक आजार झालेल्या ४५७ तरुणांची विविध पातळीवर तपासणी केली. त्यांना पूरक पोषकद्रव्ये असलेला आहार विविध टप्प्यांवर देण्यात आला. यात देण्यात आलेला विशिष्ट पूरक पोषण आहार हा मानसिक आरोग्य सुधारण्यास मदत करत असल्याचे संशोधकांना दिसून आले.

मानसिक आजाराच्या उपचारांमध्ये पूरक पोषण आहार पुरवणे हे उपहासाने घेतले जाते, असे जोसेफ फर्थ यांनी सांगितले.

मानसिक आजाराच्या सुरुवातीला पुरेसा पोषकद्रव्ये असलेला आहार घेणे फायदेशीर आहे.

यासाठी आहे त्या उपचार पद्धतीमध्ये बदल करण्याची आवश्यकता नाही. मात्र अतिरिक्त उपचार म्हणून काही रुग्णांसाठीही उपयुक्त असल्याचे दिसून येते, असे त्यांनी सांगितले.

माझे केस कधी वाढतच नाहीत, अशी तक्रार सध्या अनेक मुली आणि महिलांकडून ऐकायला मिळते. महिलांचे सौंदर्य तर त्यांच्या केसातच असते असे म्हटले जाते. हे केस लांब आणि घनदाट असावेत अशी जवळपास प्रत्येक स्त्रीची इच्छा असते. मग हे केस वाढविण्यासाठी अनेक उपाय अवलंबले जातात. अनेकदा केस दाट आणि काळेभोर होण्यासाठी त्यावर बाजारात मिळणाऱ्या विविध प्रसाधनांचा भडीमारही केला जातो. पण यामुळे केस वाढण्याऐवजी ते आणखीनच खराब होण्याची शक्यता असते. प्रदूषण, शाम्पूचा भडीमार आणि इतर अनेक गोष्टींमुळे केस पातळ होतात. शिवाय सध्या ताण हे केस गळण्याचे एक महत्त्वाचे कारण असते.

केसांचे आरोग्य चांगले राहण्यामध्ये वातावरण, केस धुण्यासाठी वापरण्यात येणारे पाणी, केसाला लावली जाणारी शॅम्पू, कंडिशनर, तेल यांसारखी उत्पादने यांचा समावेश असतो. याबरोबरच आणखी एका महत्त्वाच्या गोष्टीचा समावेश असतो तो म्हणजे आहार. हा आहार चांगला असेल तर केस चांगले राहण्यास मदत होते. केसांचा पोत सुधारावा आणि ते जाड व्हावेत यासाठी घरगुती उपाय केल्यास त्याचा चांगला उपयोग होतो. आहारातही फळांचा समावेश केसांच्या उत्तम वाढीसाठी आवश्यक असतो. आता कोणती फळे खाणे केसांच्या आरोग्यासाठी चांगले असते पाहूयात…
सफरचंद

‘An Apple a day keep doctor away’ या उक्तीप्रमाणे सफरचंद हे फळ आरोग्यासाठी अतिशय चांगले असते हे आपल्याला माहित आहे. पण त्याचबरोबर केसांच्या वाढीसाठीही हे फळ उपयुक्त असते. दिवसातून एक सफरचंद खाल्ल्यास त्याचा केसांची त्वचा चांगली राहण्यास मदत होते. तसेच सफरचंदात असणारे फेनॉलिस आणि बायोटीन या घटकांमुळे केसांच्यां मूळांतील ताकद वाढते.

पेरु

पेरुतील एक बी ही अमृत बी असते आणि तिच्यामुळे आरोग्याच्या अनेक समस्या दूर होतात असे म्हटले जाते. त्याचबरोबर पेरुमध्ये कॅल्शियम आणि इतरही शरीराला आवश्यक असणारे घटक असतात. पेरुत असणाऱ्या अ जीवनसत्त्वामुळे केसांची वाढ होण्यास मदत होते. त्यामुळे तुम्ही रोज एक पेरु खाल्लात तर नक्कीच तुमचे केस चांगले वाढतील.

संत्री

संत्र्यामध्ये असणाऱ्या क जीवनसत्त्वामुळे केस वाढण्यास मदत होतेच. पण त्यामुळे केसांचा पोत सुधारण्यासही मदत होऊन केसांची चमक वाढते. संत्री केसांच्या आतील त्वचा आणि मूळे बळकट होण्यासही फायदेशीर असते.

स्ट्रॉबेरी

हे बाजारात कमी प्रमाणात उपलब्ध होणारे फळ आहे. मात्र ते आरोग्यासाठी चांगले असते. स्ट्रॉबेरीमध्ये असणारे पोषक घटक केसांच्या वाढीसाठी फायदेशीर असतात. स्ट्रॉबेरीमध्ये सिलिका, जीवनसत्त्व ब आणि क असते त्यामुळे केसांचा पोत सुधारतो.

हिवतापाची लस बनविण्यासाठी घातक जिवाणूंची मदत घेणे शक्य असल्याचे नुकत्याच करण्यात आलेल्या संशोधनात स्पष्ट झाल्याचे संशोधकांनी सांगितले आहे. ऑस्ट्रेलियातील मेलबर्न विद्यापीठातील संशोधकांनी हिवतापाशी संबंध असलेला प्रथिनांचा लहान समूह शोधला आहे. त्यामुळे मलेरियाची लागण होते.

हे संक्रमण प्रतिकारशक्ती विकसित न झालेल्या लहान मुलांसाठी अधिक घातक असते. पाच वर्षांखालील मुलांमध्ये हिवतापामुळे मृत्युदर अधिक आहे, असे मेलबर्न विद्यापीठातील संशोधक मायकेल डफी यांनी सांगितले. हिवतापामुळे मुलांच्या मृत्यूचा धोका अधिक का? मुलांचा मृत्यू होताना शास्त्रज्ञ आणि डॉक्टर मात्र यावरील प्रभावी उपचार पद्धतीचा शोध लागत नसल्याने त्रस्त होते, असे डफी म्हणाले.

हिवतापाचा सखोल अभ्यास करण्यासाठी संशोधकांनी यातील परजीवींचा अभ्यास सुरू केला. या परजीवींमुळेच सौम्य किंवा गंभीर हिवतापाचा धोका बळावतो. रोगप्रतिबंधक औषधांद्वारे या परजीवींवर हल्ला करणे शक्य आहे, असे डफी म्हणाले. हिवतापाचे वेगवेगळे परजीवी ओळखण्यासाठी संशोधकांनी ‘फिंगर प्रिंट’ यंत्रणा विकसित केली. त्यामुळे रुग्णाच्या शरीरातील जिवाणूंचा सखोल अभ्यास करणे शक्य झाले. संशोधकांनी पपुआ, इंडोनेशिया येथील ४४ जणांवर संशोधन केले. मात्र हिवतापाच्या काही घातक जिवाणूंद्वारे लस बनविणे शक्य असून यावर संशोधन सुरू असल्याचे डफी यांनी स्पष्ट केले.