एक्सरे

एक्सरे काय आहे?
क्ष किरण प्रकाश किरणांसारख्या किरणोत्सर्गाचा एक प्रकार आहे, त्याशिवाय ते प्रकाश किरणांपेक्षा अधिक ऊर्जावान आहेत आणि मानवी डोळ्यासाठी अदृश्य आहेत. जेव्हा व्हॅक्यूम ट्यूबमधून विद्युत प्रवाह पास होते तेव्हा ते तयार केले जातात.1895 मध्ये जर्मन भौतिकशास्त्रज्ञ विल्हेम रोएन्टजेन (1845-19 23) यांनी क्ष किरणांचा अपघातपणे शोध लावला, नंतर त्यांना त्यांच्या शोधासाठी भौतिकशास्त्रातील प्रथम नोबेल पारितोषिक देण्यात आले. रोएन्टजेन देखील एक छायाचित्रकार होते आणि जवळजवळ लगेच लक्षात आले की शरीराच्या माध्यमातून एक्स किरण तयार होते तेव्हा छाया बनवणे छायाचित्रित प्लेट्सवर कायमस्वरूपी रेकॉर्ड केले जाऊ शकते. काही वर्षांच्या आत, एक्स किरण जगभरातील वैद्यकांचा एक मौल्यवान निदान साधन बनले.

एक्स किरण कसे कार्य करतात?
एक्स किरण शरीराच्या हवेच्या आणि मऊ ऊतकास सहजतेने पार करतात. जेव्हा त्यांना ट्यूमर,हाड किंवा धातूचा तुकडा अधिक घन पदार्थ आढळतो तेव्हा ते अडविले जातात. डायरेगॉस्टिक एक्स किरण आणि फिल्म असलेली प्लेट असलेल्या फोकस मधमाश्यामध्ये तपासणी करण्यासाठी शरीराच्या भागाची स्थिती केली जातात. ही प्रक्रिया वेदनादायक आहे. एक्स किरणांच्या माध्यमातून जितकी जास्त घनता येईल तितके किरण शोषले जाईल. अशाप्रकारे हाडे मांसपेशी किंवा चरबीपेक्षा अधिक एक्स किरण शोषून घेतात आणि ट्यूमर आसपासच्या ऊतीपेक्षा अधिक एक्स किरण शोषून घेतात. शरीराच्या माध्यमातून होणारी एक्स किरण फोटोग्राफिक प्लेटवर स्ट्राइक करतात आणि फिल्मच्या पृष्ठभागावर चांदीच्या अणुसह संपर्क साधतात.
एकदा चित्रपटांच्या प्लेट्सवर प्रक्रिया केली की, हाडे सारख्या घन पदार्थ पांढरे दिसतात, तर सौम्य टिश्यू ग्रेच्या रंगाच्या रूपात दर्शवितो आणि एअरस्पेसेस काळे दिसतात. रेडियोलॉजिस्ट, जो निदान एक्स किरणांचा अर्थ लावण्यासाठी प्रशिक्षित केलेला डॉक्टर असतो, तो परीक्षांचे चित्र आणि अहवाल तपासतो. साध्या फिल्म एक्स किरणांमध्ये साधारणपणे काही मिनिटे घेतात आणि हॉस्पिटल, रेडिओलॉजिकल सेंटर, क्लिनिक, डॉक्टर किंवा दंतवैद्याच्या कार्यालयात किंवा पोर्टेबल एक्स-रे मशीनसह बेडसाइडमध्ये केले जाऊ शकतात.

विशेष प्रकारच्या एक्स-रे प्रक्रिया:
मॅमोग्राम हे प्लेट एक्स किरण असतात जे स्तनांच्या आत ट्यूमर शोधण्यासाठी डिझाइन केलेले असतात. डेंटल एक्स किरण दातांमध्ये क्षय शोधण्यासाठी डिझाइन केले आहेत. काहीवेळा अंतर्वस्त्रांसारख्या अंतर्गत अवयवांचे रूपरेखा करण्यासाठी कॉन्ट्रास्ट सामग्री (उदाहरणार्थ, बेरियम) नावाचा द्रव वापरला जातो. कॉन्ट्रास्ट सामग्री एक्स किरणांना शोषून घेते ज्यामुळे एक्स-रे चित्रपटांवर सॉफ्ट टिश्यू अधिक सहजपणे दिसू शकते. कॉन्ट्रास्ट सामग्रीचा वापर सामान्यतः पाचन तंत्राच्या एक्स किरणांमध्ये करण्यासाठी केला जातो.शरीराच्या भागावर अवलंबून एक्स रेडच्या,कॉन्ट्रास्ट द्रव निगल किंवा इंजेक्शन केला जाऊ शकतो. यामुळे काही किरकोळ अस्वस्थता उद्भवू शकते.

फ्लुरोस्कोपी ही एक विशेष एक्स-रे तंत्र आहे जी टेलिव्हिजन मॉनिटरवर रिअल-टाइम प्रतिमा तयार करते. फ्लोरोस्कोपीसह, कॉन्ट्रास्ट सामग्रीला रक्तवाहिन्यामध्ये इंजेक्शन द्वारे दिली जाते. परिसंचरण मध्ये अडथळे आहेत काय हे निर्धारित करण्यासाठी डॉक्टर नंतर कॉन्ट्रास्ट सामग्रीचे रिअल-टाइम चळवळ पाहू शकतात. हृदयाच्या कॅथेरेटायझेशन दरम्यान हृदयातील कॅथेथर्सना मार्गदर्शनात मदत करण्यासाठी किंवा एन्डोस्कोपिक शस्त्रक्रियेदरम्यान एन्डोस्कोप मार्गदर्शित करण्यात फ्लूरोस्कोपीचा वापर केला जातो.

संगणकीय संगणकाद्वारे द्वि-आयामी क्रॉस सेक्शन तयार करण्यासाठी संगणकाद्वारे संकलित केलेल्या शेकडो प्रतिमा घेतलेल्या, एक्स रे नलिका वैयक्तिकरित्या सीटी स्कॅनसह, निश्चित केलेल्या प्लेट एक्स किरणांसारख्याच सिद्ध केलेल्या टोमोग्राफी किंवा सीटी स्कॅन सारख्या तत्त्वांवर कार्य करते. शरीराच्या सीटी स्कॅन तयार करण्यासाठी बऱ्याच प्रतिमा घेण्यात आल्या तरी, विकिरणांची एकूण डोस कमी असल्याचे दिसून येते. इतर सामान्य इमेजिंग तंत्र जसे की चुंबकीय अनुनाद इमेजिंग (एमआरआय)आणि अल्ट्रासाऊंड एक्स किरणांचा वापर करत नाहीत.

एक्स किरण प्रक्रिया कसे केले जातात?
निश्चित प्लेट एक्स किरण अत्यंत सामान्य निदान चाचणी आहेत. प्रशिक्षित एक्स-रे तंत्रज्ञानी एक्स किरण घेते. प्रथम कपडे आणि दागदागिने काढून हॉस्पिटल गाउन घालण्यास सांगितले जाते. एक्स रे टेक्नोलॉजिस्ट योग्य प्रकारे रुग्णाला स्थान देते, म्हणजे शरीराचे भाग एक्स रेड असेल तर एक्स-रे बीम आणि फिल्म प्लेटमध्ये असेल. सहसा वैयक्तिक एकतर समायोज्य टेबल किंवा स्टॅण्डवर असते. शरीराचे भाग जे विशेषतः एक्स किरणांमुळे (जसे, प्रजननक्षम अवयव, थायरॉईड) नुकसान झाल्यास संवेदनशील असतात, ते लीड एप्रॉनसह संरक्षित असतात. लीड अतिशय घन आणि प्रभावीपणे शरीराचे सर्व एक्स किरण थांबवून संरक्षित करते.
एक्स रे दरम्यान गतिशील राहणे आवश्यक आहे कारण चळवळ परिणामी चित्र अस्पष्ट होऊ शकते. कधीकधी रुग्णांना प्रक्रियेदरम्यान थोड्या वेळासाठी श्वास घेण्यास सांगितले जाते. जे मुले वृद्ध नाहीत ते दिशानिर्देशांचे पालन करतात किंवा अद्याप थांबू शकत नाहीत त्यांना उपयोगी परिणाम मिळविण्यासाठी पुरेसे ठेवण्यासाठी त्यांना प्रतिबंधित करणे किंवा औषधे देणे आवश्यक आहे. आई कधीकधी एक्स किरण दरम्यान मुलांसह राहू शकते, जोपर्यंत आई गर्भवती नसेल, अशा परिस्थितीत तिला गर्भाला एक्स-रे एक्सपोजरपासून संरक्षण करावे लागेल.
जर एखादी कॉन्ट्रास्ट सामग्री वापरली जात असेल तर, प्रक्रिया तयार करण्यासाठी व्यक्तीस विशेष सूचना दिल्या जातील आणि पुनर्प्राप्ती पूर्ण होईपर्यंत नंतर राहण्यास सांगितले जाऊ शकते.

सावधगिरी
रेडिएशनचा अनावश्यक वापर टाळला पाहिजे तरी,गर्भवती स्त्रियांवर एक्स किरण टाळावा ,जोपर्यंत आपत्कालीन परिस्थितीत फायदे जोखमींपेक्षा जास्त असतात. विशेषतः गर्भधारणादरम्यान गर्भाशयांचा एक्सपोजर, नंतर ल्युकेमिया विकसित होण्यास मुलाचा धोका वाढू शकतो. एक्स रेड नसलेल्या शरीराचे भाग लीड ऍप्रॉन, विशेषतः टेस्ट, अंडाशया आणि थायरॉईडसह संरक्षित केले पाहिजे.

तयारी
विरोधाभास सामग्री वापरली जात नाही तोपर्यंत निश्चित प्लेट एक्स किरणांसाठी कोणतीही विशेष तयारी आवश्यक नाही. जेव्हा एक्स किरण अनुसूचित असतात तेव्हा त्यात कॉन्ट्रास्ट सामग्रीचा वापर समाविष्ट असतो, तेव्हा डॉक्टर तयारीसाठी विशिष्ट निर्देश देईल. उदाहरणार्थ, कमी जीआय सीरींगमध्ये, वयक्तीला तीव्रता आणि उपरोधी सामग्री निगलण्याआधी आंत स्वच्छ करण्यासाठी विशेष लक्षवेधी वापरणे आवश्यक आहे.

चाचणी नंतर घेण्याची काळजी :
एक्स किरणानंतर थोडेसे उपचाराची आवश्यकता आहे. क्लिष्ट एक्स किरणांमध्ये जिथे रक्तपेशीमध्ये कॉन्ट्रास्ट सामग्री अंतर्भूत केली जाते, त्या व्यक्तीस वैद्यकीय सेवेच्या अंतर्गत थोड्या काळासाठी राहण्याची गरज भासू शकते आणि आश्वासन सामग्रीवर कोणतीही एलर्जी प्रतिक्रिया नाही आणि पुनर्प्राप्ती पूर्ण झाली असल्याचे आश्वासन देणे आवश्यक आहे.