टेस्टीक्युलर कर्करोग : पुरुष बीजाण्ड/ वृषणाचा कॅन्सर
टेस्टीक्युलर कर्करोग हा एक कर्करोग वाढ आहे वृषणात जे इतर अवयव इतर कोणत्याही प्रकारच्या कर्करोगाच्या बाबतीत जसे की खळखळ अल्सर सौम्य पुटीचा वाढीचा दर अंडकोशाच्या आतील अवयवाच्या आतल्या कोणत्याही संरक्षणातून उद्भवतो. ते कर्करोगसारखे धोकादायक नसले तरी, त्यांना काही क्षणी उपचार करावे लागतील.
टेस्टिक्युलर कर्करोग अनेक प्रकारची असू शकतात. टेरिटोमा आणि सेमिननोमा यापैकी काही सामान्य प्रकार आहेत. टेस्टिक्युलर कर्करोग तुलनेने तरुण वयोगटातील पाहिले जाते लवकर आढळून आले तर, कॅन्सर अंडकोषापर्यंत मर्यादित असताना, त्याच्याकडे बराच बरा बरा असतो तथापि, जर ऍन्फॉथच्या बाहेर पसरले असेल तर बराबर कमी होईल. टेस्टिक्युलर कर्करोग अनेक विशिष्ट लक्षणांच्या लक्षणांना सूचित करू शकतात जसे की अंडकोशस्थानामध्ये जडपणा, वृषण किंवा तीव्र वेदना किंवा दाट दुखणे. टेस्टीक्युलर कर्करोगासाठी वेदना वेगवेगळय़ा फरक नाही, आणि इतर इतर सौम्य स्थितीमुळे वृषणासंबंधी वेदना होऊ शकते. म्हणून, टेस्टाकार्युलर कर्करोग वगळण्यासाठी कोणतीही टेस्टिकोलिक गाठ काळजीपूर्वक तपासली पाहिजे. अंडाशय च्या प्रचंड कंपनसंख्या असलेल्या (ध्वनिलहरी) स्कॅन घातक क्षमता सह लंप्स शोधू शकता बायोप्सी आणि ऊतकपदार्थाद्वारे निश्चित निदान केले जाईल. या कर्करोगाने अनेक प्रकारचे हार्मोन्स सोडले. बायोमार्कर्स म्हणून हे हार्मोन्स उपयुक्त असू शकतात जे कॅन्सर शोधू शकतात. काही उदाहरणे अल्फा-फॉटेप्रोटीन, मानवी कोरियोनिक गोनाडोट्रोपिन ("गर्भावस्था हार्मोन") आणि एलडीएच-1 आहेत. एकदा कर्करोगाचे निदान झाले की दूरच्या पसरण्याच्या मर्यादेवर निर्णय घेण्यासाठी स्टेजिंग आवश्यक आहे. स्कॅनिंग करून हे केले जाते. कर्करोगाच्या अवस्थेच्या आधारावर, उपचार निश्चित केले जाते. ओरिचिवरॉमी म्हणजे वृषणाचा शस्त्रक्रिया काढून टाकणे जे सुरुवातीच्या काळात रोगग्रस्त आहे. याव्यतिरिक्त, रुग्णास हॉरमॉन इब्लिशन थेरपी, रेडियोथेरपी किंवा केमोथेरपी दिली जाते. एकदा उपचार पूर्ण झाल्यानंतर कोणत्याही पुनरावृत्त्यांचा शोध लावण्यासाठी नियमित पाठपुरावा करणे आवश्यक आहे.
पुरुष बीजाण्ड हा पुरुष जननेंद्रिय संस्थेतील महत्त्वाचा अवयव असून प्रजोत्पादनासाठी आवश्यक असलेले शुक्राणू (स्पर्मस्) व टेस्टोस्टेरॉन या अंतस्रावाची (हार्मोन्सची) निर्मिती करणे हे याचे प्रमुख कार्य आहे. पुरुष बीजाण्डात निर्माण होणाऱ्या कॅन्सरपकी ९५ टक्के कॅन्सर जर्म सेल टय़ुमर या प्रकारचे, ४ टक्के कॅन्सर लिफोमा स्वरूपाचे व उर्वरित १ टक्का कॅन्सर अन्य प्रकारचे असतात. पुरुषांत १५ ते ३४ या वयोगटात आधिक्याने आढळणाऱ्या या कॅन्सरचे प्रमाण एकूणच कमी असले तरी गेल्या ४० वर्षांत हे प्रमाण दुपटीने वाढले आहे.
नसíगकत: वृषण हा अवयव शरीराबाहेर स्थित असला तरी काही पुरुषांत स्त्री बीजाण्डे उदरपोकळीतच स्थित असतात, याला वैद्यकीय परिभाषेत अनडिसेंडेड टेस्टिज असे म्हणतात. अशा पुरुषांमध्ये पुरुष बीजाण्डाचा कॅन्सर होण्याची संभावना अधिक असते. याशिवाय ज्यात पुरुष बीजाण्डांची विकृत निर्मिती होते अशा क्लायनेफेल्टर सिंड्रोमसारख्या विकारांनी त्रस्त व्यक्तींतही हा कॅन्सर आधिक्याने आढळतो. याशिवाय कुटुंबातील अन्य व्यक्तींत टेस्टिक्युलर कॅन्सर असल्यास, त्याच रुग्णात एका पुरुष बीजाण्डात कॅन्सर असल्यास एच.आय.व्ही. एड्सबाधित रुग्णांत व गोऱ्या वंशाच्या रुग्णांत टेस्टिक्यूलर कॅन्सर होण्याची शक्यता अधिक असते.
वृषणाचा आकार वाढणे, तेथे जडपणा किंवा गाठ निर्माण होणे, तेथे वेदना किंवा जलसंचिती होणे, पोटात विशेषत: अधोदरात मंदस्वरूपी वेदना होणे ही पुरुष बीजाण्डाच्या कॅन्सरची लक्षणे असून सोनोग्राफी, सी.टी स्कॅन, बायॉप्सी, ए.एफ.पी. व एच.सी.जी. या रक्तातील तपासण्यांच्या सहाय्याने टेस्टिक्युलर कॅन्सरचे निदान निश्चित होते. आधुनिक वैद्यकशास्त्रात यास बायलॅटरल ऑíकडेक्टोमी (दोनही पुरुष बीजांण्ड निर्हरण), त्यासह आवश्यकता असल्यास वंक्षणातील व उदरपोकळीतील लसिकाग्रंथीचे निर्हरण ही शस्त्रकर्मे, केमोथेरॅपी व रेडिओथेरॅपी ही चिकित्सा उपलब्ध आहे.
आयुर्वेदानुसार पुरुष शुक्राणू हे सौम्य गुणाचे असल्याने या अवयवातील कॅन्सरमध्ये गोक्षुर, शतावरी, अश्वगंधा, पुनर्नवा, कुष्मांड, मधुर औषधांनी सिद्ध घृत अशी शीत व शामक औषधे उपयुक्त ठरतात. हा अवयव अपान व प्राण वायूच्या आधिपत्याखाली असल्याने यापन बस्ति, उत्तर बस्ति व नस्य या चिकित्साही व्याधिप्रतिबंधासाठी व व्याधीचा पुनर्भव होऊ नये म्हणून उपयुक्त ठरतात. आहारात दुधी किंवा कोहोळ्याच्या वडय़ा, हलवा, पाक, उडदाचे पदार्थ, मूग-रवा किंवा कणकेचे लाडू, दलिया, शेवयांची खीर किंवा शिरा, रव्याचा शिरा, विविध प्रकारच्या खिरी, गव्हाची पोळी यांची रेलचेल असावी. मनाची शुचिता व प्रसन्नता यांचा प्रजनन संस्थेतील अवयवांच्या स्वास्थ्यावर निश्चितच अनुकूल परिणाम होत असल्याने मनोनुकूल छंदात मन गुंतवणे व प्राणायाम, सूर्यनमस्कार, शवासनासारख्या योगासनांची त्यास जोड देणे हे निश्चितच पुरुष बीजाण्डाच्या कॅन्सरमध्ये फलदायी ठरते.