मानसिक परीक्षण


मानसिक परीक्षण :

मानसशास्त्रीय चाचणी मनोवैज्ञानिक चाचण्यांचे व्यवस्थापन आहे, जे "वर्तनाचे नमुना एक उद्देश आणि मानकीकृत माप" बनण्यासाठी तयार केले गेले आहे. वर्तनाचे नमुने म्हणजे सामान्यतया आधी सांगितल्याप्रमाणे कामांच्या एखाद्या व्यक्तीच्या कामगिरीचे होय. पेपर-आणि-पेन्सिल चाचणी तयार करणार्या वर्तनाचे नमुने, सर्वसामान्य प्रकारचे चाचणी, आयटमची मालिका आहेत. या आयटमवरील कामगिरी चाचणी स्कोअर तयार करते. एका चांगल्या-निर्मित चाचणीवरील स्कोअरला मानसशास्त्रीय रचना जसे की शाळेतील विषय, संज्ञानात्मक क्षमता, योग्यता, भावनात्मक कार्य करणे, व्यक्तिमत्व, इत्यादीसारख्या मानसशास्त्रीय रचना प्रतिबिंबित केल्या जातात असे मानले जाते. चाचणी स्कोअरमधील फरक चाचणी तयार करण्यात वैयक्तिक फरक दर्शवितात. मापन करणे आवश्यक आहे. मानसशास्त्रीय चाचणीमागील विज्ञान हे सायकोमेट्रिक्स आहे.

मानसिक परीक्षण :

मनोवैज्ञानिक चाचणी ही अशी यंत्रे आहे जी न वापरलेल्या संरचनेचे मोजमाप करण्यासाठी केली जाते, ज्याला लेटेन्ट व्हेरिएबल्स देखील म्हटले जाते. मानसशास्त्रीय चाचण्या सामान्यत: परंतु आवश्यक नसतात, अशा कार्ये किंवा समस्यांची मालिका ज्यास उत्तरदायी व्यक्तीने निराकरण केले पाहिजे. मानसशास्त्रीय चाचण्या प्रश्नांचा जोरदारपणे अभ्यास करू शकतात, ज्याची रचना न केलेले संरक्षणाचे मोजमाप करण्यासाठी देखील केली जाते, परंतु त्या मनोवैज्ञानिक चाचण्यांमध्ये उत्तरदायी व्यक्तीचे अधिकतम कार्यप्रदर्शन विचारात घेते तर प्रश्नावली प्रतिसादकर्त्याच्या विशिष्ट कार्याबद्दल विचारते. उपयुक्त मानसिक चाचणी दोन्ही वैध असणे आवश्यक आहे (म्हणजे, चाचणी निकालांच्या निर्दिष्ट व्याख्यास समर्थन देण्यासाठी पुरावा आहे) आणि विश्वासार्ह (म्हणजे, आंतरिकपणे सुसंगत किंवा वेळोवेळी, रॅटरमध्ये इत्यादींशी सातत्यपूर्ण परिणाम देतात).

हे महत्त्वाचे आहे की मोजलेल्या बांधकामाच्या बरोबरीचे लोक देखील चाचणी आयटम अचूकपणे उत्तर देण्याची समान शक्यता असते. उदाहरणार्थ, गणित चाचणीवरील एक आयटम "सॉकर सामन्यात दोन खेळाडूंना लाल कार्ड मिळते; शेवटी किती खेळाडू बाकी असतात?"; तथापि, गणिताची क्षमता नव्हे तर या आयटमला सॉकरचा योग्यरित्या उत्तर देणे आवश्यक आहे. गट सदस्यता योग्यरित्या उत्तर देण्याच्या आयटमची शक्यता (विभेदित आयटम कार्य करणे) प्रभावित करू शकते. विशिष्ट जनतेसाठी चाचण्या तयार केल्या जातात आणि परीक्षांचे व्यवस्थापन करताना हे लक्षात घेतले पाहिजे. जर एखाद्या परीक्षेत एक समूह (उदा. इंग्लँड) मधील काही समूह भिन्नतेसाठी (उदा. लिंग) अपवाद आहे तर दुसर्या लोकसंख्येत (उदा. जपान) देखील स्वयंचलितपणे याचा अर्थ असा होत नाही.

मानसशास्त्रीय मूल्यांकन मनोवैज्ञानिक चाचणीसारखेच असते परंतु सामान्यत: व्यक्तीचे अधिक विस्तृत मूल्यांकन समाविष्ट करते. मानसशास्त्रीय मूल्यांकन ही एक प्रक्रिया आहे ज्यामध्ये एकाधिक स्त्रोतांकडील माहितीचे एकत्रीकरण तपासणे आवश्यक आहे जसे की सामान्य आणि असामान्य व्यक्तिमत्त्वांचे परीक्षण, क्षमता किंवा बुद्धीचे परीक्षण, स्वारस्ये किंवा दृष्टिकोनांचे परीक्षण तसेच वैयक्तिक मुलाखतींमधील माहिती. वैयक्तिक, व्यावसायिक किंवा वैद्यकीय इतिहासाबद्दल देखील संपार्श्विक माहिती संकलित केली गेली आहे जसे की अभिलेख किंवा पालक, पती / पत्नी, शिक्षक किंवा पूर्वीचे चिकित्सक किंवा चिकित्सक यांच्या मुलाखतींमधून. मूल्यांकन प्रक्रिया प्रक्रियेत वापरल्या जाणार्या डेटा स्त्रोतांपैकी एक मानसशास्त्र चाचणी आहे; सामान्यतः एकापेक्षा जास्त चाचणी वापरली जाते. ग्राहक किंवा रुग्णांना सेवा प्रदान करताना अनेक मनोचिकित्सक काही स्तरांचे मूल्यांकन करतात आणि उदाहरणार्थ, उपचार सेटिंग्जसाठी सामान्य तपासणी यादी ओएसिस वापरू शकतात; शाळेच्या सेटिंग्जसाठी कार्यरत किंवा अक्षमतेच्या विशिष्ट क्षेत्राचे मूल्यांकन करण्यासाठी; उपचारांची निवड करण्यासाठी किंवा उपचारांच्या परिणामांचे मूल्यांकन करण्यासाठी मदत करण्यासाठी; न्यायालयीन मदत करण्यासाठी न्यायालयीन मदत जसे बाल संरक्षण किंवा चाचणी उभे करण्याची क्षमता; किंवा नोकरी अर्जदार किंवा कर्मचारी यांचे मूल्यांकन करण्यात आणि करिअर विकास सल्लामसलत किंवा प्रशिक्षण प्रदान करण्यात मदत करण्यासाठी.

प्रकार :
मनोवैज्ञानिक चाचण्यांच्या विस्तृत श्रेणी आहेत:

आयक्यू / यश चाचणी :
बुद्धिमत्ताच्या उपाययोजनांसाठी आयक्यू चाचण्या केल्या जातात, तर यश तपासणी ही क्षमता वापरण्याच्या विकासाचा वापर आणि स्तराचे उपाय आहेत. आयक्यू (किंवा संज्ञानात्मक) चाचण्या आणि यश तपासणी सामान्य नमुने-संदर्भित चाचणी आहेत. या प्रकारच्या चाचण्यांमध्ये, व्यक्तीचे मूल्यमापन केल्या जाणार्या कार्यांची मालिका सादर केली जाते आणि व्यक्तीचे प्रतिसाद काळजीपूर्वक निर्धारित मार्गदर्शकतत्त्वांद्वारे श्रेणीबद्ध केले जाते. चाचणी पूर्ण झाल्यानंतर, नमुने संकलित केले जाऊ शकतात आणि सामान्य माणसाच्या वयाच्या समान श्रेणी किंवा लोकांच्या पातळीवर सामान्य माणसाचे मूल्यांकन केले जाऊ शकते. आयक्यू चाचण्या ज्यामध्ये अनेक प्रकारचे कार्य असतात ज्यात सामान्यतः कार्ये मौखिक (भाषेच्या वापरावर अवलंबून) आणि कार्यप्रदर्शन किंवा गैर-मौखिक (डोळ्याच्या प्रकारांच्या कार्यांवर अवलंबून असतात किंवा चिन्हे किंवा वस्तूंचा वापर करतात) विभाजित करतात. मौखिक आयक्यू चाचणी कार्यांमधील उदाहरणे शब्दसंग्रह आणि माहिती आहेत (सामान्य ज्ञान प्रश्नांची उत्तरे). गैर-मौखिक उदाहरणे म्हणजे पझल (ऑब्जेक्ट असेंबली) पूर्ण होण्याची वेळ आणि नमुने (मॅट्रिक्स तर्क) फिट करणार्या प्रतिमा ओळखणे.

आयक्यू चाचण्या (उदा., डब्ल्यूएआयएस -4, डब्ल्यूआयएससी-व्ही, कॅटेल संस्कृती फेअर III, वुडकॉक-जॉन्सन टेस्ट ऑफ कॉन्ग्निटिव्ह ऍबिलिटीज -4, स्टॅनफोर्ड-बिनेट बुद्धिमत्ता स्केल) आणि शैक्षणिक यश चाचणी (उदा. डब्ल्यूआयएटी, डब्ल्यूआरएटी, वुडकॉक-जॉन्सन टेस्ट यश-3) एकतर वैयक्तिक (प्रशिक्षित मूल्यांकनाद्वारे) किंवा लोकांच्या गटासाठी (पेपर आणि पेन्सिल चाचण्या) प्रशासित करण्यासाठी डिझाइन केले आहे. वैयक्तिकरित्या प्रशासित चाचणी अधिक व्यापक, अधिक विश्वासार्ह, अधिक वैध आणि सामान्यतः ग्रुप-प्रशासित चाचण्यांपेक्षा चांगले सायकोमेट्रिक वैशिष्ट्ये असणे आवश्यक असते. तथापि, प्रशिक्षित प्रशासकास (मनोवैज्ञानिक, शाळा मानसशास्त्रज्ञ, किंवा सायकोमेट्रिकियन) आवश्यकतेनुसार वैयक्तिकरित्या प्रशासित परीक्षण करणे अधिक महाग होते.

सार्वजनिक सुरक्षा रोजगार परीक्षा :
सार्वजनिक सुरक्षा क्षेत्रात (उदा. अग्निशमन सेवा, कायद्याची अंमलबजावणी, दुरुस्ती, आणीबाणी वैद्यकीय सेवा) वारंवार व्यावसायिक व संस्थात्मक मनोविज्ञान चाचणी आवश्यक आहेत. नॅशनल फायर फाइटर सिलेक्ट इन्व्हेन्टरी - एनएफएसआय, राष्ट्रीय गुन्हे अन्वेषण अधिकारी निवड यादी - एनसीजेओएसआय, आणि इंटिग्रिटी इन्व्हेस्टरी या चाचण्यांचे प्रमुख उदाहरण आहेत.

अॅटिट्यूड चाचण्या :
अॅटिट्यूड टेस्ट एखाद्या इव्हेंट, व्यक्ती किंवा ऑब्जेक्टबद्दल एखाद्या व्यक्तीच्या भावनांचे मूल्यांकन करते. ब्रॅण्ड किंवा आयटमसाठी वैयक्तिक (आणि गट) प्राधान्ये निर्धारित करण्यासाठी विपणन क्षेत्रात अॅटिट्यूड स्केलचा वापर केला जातो. विशेषत: रवैयेच्या चाचण्यांमध्ये विशिष्ट आयटम मोजण्यासाठी थुरस्टोन स्केल किंवा लिकर्ट स्केलचा वापर केला जातो.

न्यूरोप्सिओलॉजिकल मूल्यांकन चाचण्या :
या चाचण्यांमध्ये विशेषत: रचना केलेल्या कार्यांचा समावेश असतो ज्याचा वापर एखाद्या विशिष्ट मेंदू संरचना किंवा मार्गमार्गाशी संबंधित मानसशास्त्रीय कार्यास मोजण्यासाठी केला जातो. न्यूरोपॉयोलॉजिकल चाचण्यांचा उपयोग क्लिनिकल संदर्भात केला जाऊ शकतो ज्यामुळे दुखापत किंवा आजारपणानंतर न्यूरोकॉग्नीटिव्ह कार्यप्रणाली प्रभावित होऊ शकते. संशोधन मध्ये वापरल्यास, या चाचण्यांचा प्रयोग प्रायोगिक गटांमधील न्यूरोपॉयोकॉलॉजिकल क्षमतांशी तुलना करण्यासाठी केला जाऊ शकतो.

व्यक्तित्व चाचणी :
व्यक्तिमत्त्वाचे मनोवैज्ञानिक उपाय अनेकदा एकतर प्रायोगिक चाचण्या किंवा प्रोजेक्टिव्ह चाचण्या म्हणून वर्णन केले जातात. "वस्तुनिष्ठ चाचणी" आणि "प्रोजेक्टिव्ह टेस्ट" हे शब्द नुकत्याच जर्नल ऑफ पर्सनिलिटी अॅस्सेमेंटमध्ये टीकाखाली आले आहेत. "वस्तुनिष्ठ चाचणी" आणि "प्रोजेक्टिव्ह चाचण्या" या शब्दांऐवजी, अधिक वर्णनात्मक "रेटिंग स्केल किंवा स्व-अहवाल उपाय" आणि "विनामूल्य प्रतिसाद उपाय" सूचित केले जातात.

लैंगिक परीक्षण :
विशेषत: लैंगिकदृष्ट्या कार्यक्षेत्रासाठी असलेल्या चाचण्यांची संख्या अगदी मर्यादित आहे. विषमता, समस्या किंवा अपयशाच्या विविध पैलूंचे परीक्षण करण्यासाठी सेक्सोलॉजीचे क्षेत्र वेगवेगळे मनोवैज्ञानिक मूल्यांकन साधने प्रदान करते, ते वैयक्तिक किंवा संबंधित आहेत की नाही याची पर्वा न करता.

रुची तपासणी :
एखाद्या व्यक्तीच्या आवडी आणि प्राधान्यांचे मूल्यांकन करण्यासाठी मानसिक परीक्षण. हे चाचण्या प्रामुख्याने करिअर परामर्शांसाठी वापरल्या जातात. रुची मध्ये दैनिक क्रियाकलापांमधील गोष्टींचा समावेश होतो ज्यामधून अर्जदार त्यांची प्राधान्ये निवडतात. तर्कशक्ती अशी आहे की जर एखाद्या व्यक्तीने दिलेल्या व्यवसायात यशस्वी झालेल्या लोकांसारखे स्वारस्य आणि प्राधान्य यांचे समान स्वरूप प्रदर्शित केले असेल तर परीक्षेत घेतलेल्या व्यक्तीस त्या व्यवसायात समाधान मिळेल. व्यापक रूपात वापरलेली रुची चाचणी ही मजबूत रुची यादी आहे, जी करिअर मूल्यांकन, करिअर सल्लागार आणि शैक्षणिक मार्गदर्शनामध्ये वापरली जाते.

योग्यता चाचणी :
मानसशास्त्रीय चाचण्या विशिष्ट क्षमतेचे मोजमाप करतात, जसे कि लिपिक, भेदभाव, संख्यात्मक किंवा स्थानिक उपयुक्तता. काहीवेळा या चाचण्या विशिष्ट कामासाठी विशेषतः डिझाइन केल्या गेल्या पाहिजेत, परंतु सामान्य परीणाम आणि यांत्रिक आकारमान किंवा अगदी सामान्य शिकण्याची क्षमता मोजण्यासाठी असे परीक्षणे देखील उपलब्ध आहेत. व्यावसायिक योग्यता चाचणीचा एक उदाहरण म्हणजे मिनेसोटा लिपिक चाचणी, जो विविध लिपिक कर्तव्ये पार पाडण्यासाठी आवश्यक गतीमान आणि अचूकता मोजतो. इतर व्यापकपणे वापरल्या जाणा-या अभ्यासाच्या परीक्षांमध्ये करियरस्कोप, डिफेंडरियल ऍटिट्यूड टेस्ट (डीएटी) समाविष्ट आहेत, जे मौखिक तर्क, संख्यात्मक क्षमता, अत्युत्तम तर्क, लिपिक गति आणि अचूकता, यांत्रिक तर्क, स्पेस रिलेशनशिप, शब्दलेखन आणि भाषा वापर यांचे मूल्यांकन करते. विक्षेपन चाचणीचा आणखी व्यापक वापर केला जातो वंडरlic चाचणी. हे अभिमुखता विशिष्ट व्यवसायाशी संबंधित असल्याचे मानले जाते आणि करियर मार्गदर्शन तसेच निवड आणि भरतीसाठी वापरले जातात.