सध्या अनेकांच्या लाइफस्टाइलमध्ये योगाभ्याला महत्त्वाचं स्थान आहे. योगाचे आरोग्यासाठीचे फायदे आता लोकांना पटू लागले आहेत. त्यामुळे योगा करण्यावर अनेकांचा भर बघायला मिळतोय. तुम्हालाबी योगाभ्यासाचे वेगवेगळे प्रकार माहीत असतील. पण सध्या एका वेगळ्याच संपल्पनेची चर्चा सुरू आहे. ती म्हणजे पॉवर योगा. असे सांगितले जाते की, पॉवर योगाच्या माध्यमातून शरीर निरोगी ठेवलं जातं.

सूर्य नमस्कार आणि काही इतर आसने एकत्र करून पॉवर योग ही संकल्पना तयार करण्यात आली आहे. यात दोन गुण असतात. हा योगाभ्यास अष्टांग योगाभ्यासाप्रमाणे केला जातो. हा योगाभ्यास जर तुम्ही सकाळच्या वेळी कराल तर याचे तुम्हाला अनेक फायदे मिळू शकतात. हा योगाभ्यास आठवड्यातून २ ते ३ वेळा ४५ मिनिटांसाठी करू शकता. या योगाभ्यासाने आरोग्याला अनेक फायदे होतात, सोबतच शरीरावरील अतिरिक्त चरबी देखील कमी होते.

काय आहेत याचे फायदे

पॉवर योगाची सुरूवात १९९० मध्ये करण्यात आली. याचा शोध श्री पट्टाभि जॉइस यांच्यासोबत अभ्यास करणाऱ्या दोन अमेरिकन योग शिक्षकांनी केला होता. त्यांनीच या योगाभ्यास पाश्चिमात्य विद्यार्थ्यांमध्ये प्रसिद्ध केला. या योगाभ्यासामध्ये घाम भरपूर येतो. घामामध्ये टॉक्सिनचं प्रमाण अधिक असतं. अशात घामामुळे टॉक्सिन शरीरातून बाहेर येतं.

आजारांपासून सुटका

पॉवर योगा केल्याने शरीरात रक्तप्रवाह योग्यरितीने होण्यास मदत मिळते. त्यामुळे शरीराचा अनेक रोगांपासून बचाव होतो. अस्थमा, अर्थरायटिस, डिप्रेशन, डायबिटीस आणि हायपरटेंशसारख्या आजारांपासूनही या योगाभ्यासाने बचाव केला जाऊ शकतो. तसेच याने मानसिक लाभही होतात.

वजन कमी करतो

हा योगाभ्यास केल्याने मसल्स मजबूत होतात, सोबतच शरीरातील चरबी सुद्धा कमी होते. अनेक योगाभ्यासांमध्ये आसन आणि श्वासाच्या प्रक्रियेवर लक्ष केंद्रीत केलं जातं. पण पॉवर योगात केल्या जाणाऱ्या क्रियांवर लक्ष केंद्रीत केलं जातं. पॉवर योगाने शरीरातील कॅलरी कमी करण्यास मदत मिळते.

आजकालच्या आधुनिक जीवनात केसगळतीची समस्या अगदी सामान्य झाली आहे. त्याचबरोबर केस अकाली पांढरे होण्याची समस्या वाढताना दिसत आहे. चिंता, हार्मोन्सचे असंतुलन, खाण्या-पिण्याच्या अयोग्य सवयी आणि वेळा हे केसगळतीचे प्रमुख कारण आहे. पण यावर योगसाधना हा एक उत्तम उपाय आहे. यामुळे केसांपर्यंत रक्तप्रवाह चांगल्या प्रकारे होतो आणि मानसिक ताण, भूक न लागण्याची समस्या, चिंता यापासून सुटका होते.

भुजंगासन
वारंवार पित्त होणे हे देखील केसगळती एक महत्त्वाचे कारण आहे. त्यामुळे पित्त नियंत्रित ठेवण्यासाठी भुजंगासन खूप फायदेशीर ठरते.

पवनमुक्तासन
या आसनामुळे पोटातील गॅस दूर होवून पचनशक्ती सुधारते. कंबरच्या खालचे स्नायू मजबूत होतात.

वज्रासन
वज्रासन ही एक धानात्मक स्थिती आहे. यामुळे मूत्रासंबंधित समस्या, पोटातील गॅस दूर होण्यास मदत होते. अन्नाचे पचन चांगल्या प्रकारे होते. त्याचबरोबर वजन कमी करण्यास मदत होते.

अधोमुख शवासन
या आसनामुळे शरीरभर रक्तसंचार सुरळीत होतो. डोक्याला रक्ताचा उत्तम पुरवठा होवून थकवा दूर होतो. निद्रानाशाचा त्रास दूर होण्यासही हे आसन फायदेशीर ठरते.

सर्वांगासन
या आसनामुळे थॉयरॉईड ग्रंथीचे पोषण होते. यामुळे पचनतंत्र सुधारते. डोक्याच्या दिशेने रक्तप्रवाह होतो. त्यामुळे केसगळती, केस अकाली पांढरे होण्याची समस्या कमी होण्यास मदत होते.

गर्भवती महिलांसाठी योगास चांगला व्यायाम म्हणून योगाची शिफारस केली जाते: ते शरीराचे अवयव, स्नायू स्नायू ठेवते आणि तणाव मुक्त करते. पण हे सावधानतेने येते, काही चेतावणी धोकादायक असू शकतात आणि सर्व योग हळूहळू केले पाहिजे. गर्भधारणेच्या शेवटच्या आठवडे योगायोगाने अनेक महिलांना भीती वाटते.

जर्नल ऑब्स्टेट्रिक्स अँड गायनॉकॉलॉजी या जर्नलमध्ये प्रकाशित आणि हार्वर्ड हेल्थ ब्लॉगमध्ये प्रकाशित केलेल्या एका नवीन अभ्यासात असे दिसून आले आहे की गर्भधारणेमध्ये बरेच उशीर होईपर्यंत बर्याच योगाचे पोझेस सुरक्षित असतात - ज्यांची पूर्वी शिफारस केलेली नाही.

नेपच्यून, न्यू यॉर्क येथील जर्सी शोर युनिव्हर्सिटी मेडिकल सेंटरच्या संशोधकाने केलेल्या संशोधनात, 25 निरोगी महिला होत्या ज्यात 35 ते 38 आठवड्याचे गर्भवती होते. दहा नियमितपणे योगाचे योग, आठ योगाशी परिचित होते आणि सातंना योगाचा अनुभव नव्हता. योग प्रशिक्षकांसह एक-एक सत्रांमध्ये, महिलांनी 26 योगाभ्यास केले. काही प्रकरणांमध्ये, महिलांना खुर्च्या किंवा भिंतीच्या मदतीने स्वतःला समतोल राखण्याची परवानगी देण्यात आली.

पोझात चार गोष्टींचा समावेश आहे की काही तज्ज्ञांनी गर्भवती स्त्रियांकडे गर्भधारणा केली आहे: श्वासोच्छ्वास, शोक बाळगणे, मुलाचे डोके आणि खाली डोके असलेला कुत्रा.

पण सर्व 26 दिवसांमध्ये, सर्व स्त्रियांकडे, आई आणि बाळ दोघांचेही सामान्य लक्षण सामान्य राहिले, स्त्रिया सुरक्षित आणि आरामदायक वाटल्या आणि खालील 24 तासांच्या आत संकुचन किंवा योनि रक्तस्त्राव यासारख्या कोणत्याही समस्या येत नाहीत. (तीन स्त्रियांना काही स्नायूंचा त्रास झाला परंतु अद्याप त्यांना अनुभव आवडला.)

हार्वर्ड लेखात असे आढळून आले आहे की बहुतेक महिलांना गर्भधारणेदरम्यान चिंता वाटते आणि 13 टक्के गर्भवती महिलांना नैदानिक ​​नैराश्याचा अनुभव येतो. "हे अभ्यासा ... वाढत्या वैज्ञानिक पुराव्यास जोडते की गर्भधारणेदरम्यान तणाव, चिंता आणि निराशा कमी करण्यासाठी योग एक उपयुक्त, सुरक्षित साधन आहे," असे मर्लिन वी यांनी लिहिले.

गोमुखासन हे एक बैठक स्थितीतील आसन आहे. जमिनीवर सुखासनात प्रथम बसावे. नंतर डाव्या मांडीवर उजवी मांडी ठेवण्याचा प्रयत्न करावा. अशा पद्धतीने गायीच्या तोंडाच्या आकाराच्या दुमडलेल्या मांड्या एकावर एक ठेवण्याचा प्रयत्न करावा. नंतर डावा हात खालून वर व उजवा हात वरून खाली एकमेकांना गुंफून पकडण्याचा प्रयत्न करावा. श्‍वसन संथ ठेवावे. अशा स्थितीत स्थिर राण्याचा प्रयत्न करावा. गोमुखासन हे जसे डाव्या बाजूने करतात तसेच ते उजव्या बाजूनेही करता येते. त्यावेळी उजवा हात खालून वर व डावा हात वरून खाली पाठीवर दोन्ही हात पकडण्याचा प्रयत्न करावा. अशा प्रकारे दोन्ही बाजूंनी केलेले गोमुखासन आपल्या हातापायांना चांगलाच व्यायाम देते. गुडघ्याचे सर्व आजार या आसनाने दूर होऊ शकतात. बगलेमध्ये जर गाठ आली असेल तर तीदेखील बरी होण्यास मदत होते. या आसनाने अतिरिक्‍त चरबी घटते. नाडी शुद्ध होते. गुडघे, पोटऱ्या, मांड्या, हातापायांचे स्नायू, दंड यामधील कार्य सुधारायला मदत होते. पहिल्यांदा दोन्ही हात पकडता येत नाही. या आसनामुळे स्त्री-पुरुषांचा लैंगिक सुखाचा आनंद द्विगुणित होतो. स्त्रियांचे गर्भाशयाचे विकार बरे होतात. पायांमध्ये ताकद येते. पोटऱ्यांचा मांसलपणा कमी होतो. आपल्या सीटवर चढलेली चरबी कमी व्हायला मदत होते. स्त्रियांना कमनीय बांधा टिकवायचा असेल तर त्यांनी रोज न चुकता गोमुखासन करावे.

स्थुलत्व प्राप्त झालेल्या लोकांना आपल्या जाडीमुळे हे आसन करायला त्रास होतो. पण तरीही त्यांनी जमेल तेवढे व जमेल तसे गोमुखासन नियमित करावे. पाय गुडघ्यात दुमडून नितंबाला असा काही लावावा की ज्याने नाभीचे कार्य कार्य योग्यप्रकारे चालू राहते व नाडी शुद्ध होते. आपल्या गुडघ्यांचा आकार पाय दुमडून गुडघे एकमेकांवर ठेवल्यामुळे अगदी गायीच्या तोंडासारखा होतो. हिंदूधर्मात गाईला पवित्र मानतात, योगामध्ये देखील हे आसन ध्यानासाठी पवित्र मानले आहे. फक्‍त ध्यान करताना मान सरळ ठेवावी. अनाहत चक्रावर या आसनात दाब पडतो.
पुरुषांनी हे आसन नियमित केल्यास अंडकोष आणि शुक्राणूंची वाढ होते. वीर्यविकारांना दूर करणारे गोमुखासन हातापायांच्या स्नायूंबरोबरच शरीराची स्नायूसंस्था मजबूत बनवते. मन एकाग्र करायचे असेल तर गोमुखासन रोज करावे. समागमाचा आनंद स्त्री आणि पुरुष दोघांनाही या आसनामुळे प्राप्त होतो म्हणून स्त्रियांबरोबर पुरुषांनीही हे आसन नियमित केले पाहिजे.

या आसनात जास्तीत जास्त मनामध्ये सावकाश वीस अंक मोजून स्थिर राहण्याचा प्रयत्न करावा. “स्थिरम्‌ सुखम्‌ आसनम्‌’ या योगातील उक्तीचा प्रत्यय हे आसन नियमित करणाऱ्यांना येतो. कालावधी हळूहळू वाढवावा. मूळव्याध व मधुमेह असणाऱ्यांनी हे आसन रोज करावे. ज्यांचे पोटाचे ऑपरेशन झालेले आहे अथवा पाठीची शस्त्रक्रिया झाली आहे किंवा कृत्रिम हाड रोपण हातापायांमध्ये करण्यात आलेले आहे, अशांनी गोमुखासन करू नये. जेवढी स्थिरता वाढेल तेवढे या आसनाचे फायदे आपल्याला मिळतील. प्रवास करून करून शिणलेल्या हातापायांना शक्ती व स्फूर्ती प्रदान करण्यासाठी हे आसन करावे. मधुमेहाप्रमाणेच अंगावरील कोड जाण्यासही गोमुखासन मदत करते.

गर्भधारणेदरम्यान थोडेसे शारीरिक व्यायाम नेहमी चांगला असतो - ते चेक, साखरेची पातळी नियंत्रित करते आणि वजन वाढविण्यास मदत करते ज्यामुळे माता आणि बाळाला दोन्ही फायद्याचे फायदे होतात. आपण जे आनंदोत्सव व्यायाम आणि फ्री हँड व्यायाम करीत नाही, ते योगा करण्याच्या प्रयत्नात जर आपण योगामध्ये असाल तर आपल्या गर्भधारणेदरम्यान ती पुढे चालू ठेवणे ही एक चांगली कल्पना आहे, जर आपण गर्भधारणा करु शकत नसलो आणि प्रेरक योगासह प्रारंभ करू इच्छित असाल तर ते प्रशिक्षक यांच्या देखरेखीखाली करतात. येथे योगा गुरु सर्वेश शशी, जोरबा योगाचे संस्थापक आपल्याला सांगतात की कसे गर्भवती महिलेला गर्भधारणेच्या विविध वेदना आणि वेदनांशी सामना करण्यास मदत करते.

शारीरिक फायदे:

गर्भधारणेदरम्यान स्तोत्रे केल्याने हाड आणि स्नायू मजबूत ठेवण्यात मदत होते. आईचे वजन वेगाने वाढते आणि तिचे स्नायूंना या बदलांना हाताळण्याची तयारी व सशक्त असणे आवश्यक आहे. येथे काही योगासने आहेत जी गरोदर मातासाठी योग्य आहेत.
आजकाल गरोदरपणाच्या काळात पीठ दर्द हा अतिशय सामान्य समस्या आहे. योग केल्याने आईला तिच्या कपाळावर मजबूत आणि लवचिक ठेवता येईल जेणेकरून ते सहजपणे भारित पेटी हाताळू शकेल.
गर्भधारणेदरम्यान, पाय दुखणे अतिशय सामान्य आहे. स्नायू तणावग्रस्त असताना हे घडते. योग करण्यामुळे स्नायुंचा तणाव दूर करण्यास मदत होते.
योग शरीर सक्रिय ठेवण्यासाठी आणि एकत्रित ठेवण्यास मदत करते जेणेकरून ती आपल्या दैनंदिन नित्यक्रमाने आराम आणि सहजपणे पूर्ण करू शकते.
श्रमापर्यंतच्या वेदना सहन करण्याची अपेक्षा ठेवणार्या आईच्या शरीराला योग ताकद देते.
मानसिक फायदे:

'ध्यान' आणि 'प्राणायाम' हे गर्भधारणेदरम्यान आईला शांत ठेवण्यास मदत करते कारण यामुळे मनाची ताण आणि तणाव दूर होते, यामुळे त्याची मजबूत चेतना शक्ती वाढते. ध्यानाचा काही आरोग्य लाभ येथे दिला आहे.
योग आईपासून दूर नकारात्मकता ठेवण्यास मदत करतो आणि तिच्याभोवती एक सकारात्मक आभा तयार करतो जेणेकरून मुलाने सकारात्मकतेवर परिणाम केला जातो ज्यामुळे भ्रूणाचा मेंदूच्या विकासात मदत होते.
गर्भधारणेदरम्यान, स्त्रियांना होर्मोनल बदलांचा खूप त्रास होतो, जे तिच्या भावनात्मकतेवर परिणाम करतात. योग करणे तिच्या मनाची शक्ती वाढविण्यास मदत करते.
आई आणि बाळाच्या दरम्यान अंतर्गत संवाद तयार करण्यात मदत होते, ज्यामुळे मुलाला आनंदी ठेवता येते आणि आईला निरोगी बालक प्राप्त करण्यास मदत होते.
प्रॅनेटिकल योग माता-ते-असंख्य मार्गांनी मदत करते; तथापि, जन्मापूर्वीचा आणि जन्मानंतरच्या योगासनेचा अभ्यास सुरू करण्यापूर्वी एखाद्या प्रमाणित योग शिक्षकाने उचित मार्गदर्शन घेतले पाहिजे.