Breast milk is said to contain a number of benefits for the baby’s health. It contains a variety of nutrients essential for the newborn’s well-being, and also includes antibodies which cannot be medically engineered. However, there are also several advantages for the breastfeeding mother. Breastfeeding may reduce a mother's heart attack and stroke risk later in life, according to new research. The study, published in the Journal of the American Heart Association showed that women who breastfed their babies had about a 10 percent lower risk of developing heart disease or stroke later in life. The study analysed data from 289,573 Chinese women participating in the China Kadoorie Biobank study who provided detailed information about their reproductive history and other lifestyle factors.

Breastfeeding helps the mother burn extra calories faster, thereby facilitating a quicker loss of post-pregnancy weight. "The health benefits to the mother from breastfeeding may be explained by a faster 'reset' of the mother's metabolism after pregnancy," explained Sanne Peters, a research fellow at University of Oxford. Breastfeeding is the easiest and the most natural way to shed the kilos and drop the unnecessary weight for newbie mothers. It is considered a much better way, rather than resorting to other measures such as extreme dieting or vigorous exercise.

Peters further elaborates, "Pregnancy changes a woman's metabolism dramatically as she stores fat to provide the energy necessary for her baby's growth. Breastfeeding could eliminate the stored fat faster and more completely.”

This study comes after previous research indicated that mothers get short-term health benefits from breastfeeding such as weight loss and lower cholesterol, blood pressure and glucose levels after pregnancy.

"The findings should encourage more widespread breastfeeding for the benefit of the mother as well as the child," said Zhengming Chen, Professor of Epidemiology, University of Oxford.

If you had suffered a heart attack recently, it is quite natural to for a patient to feel weak as the heart goes through a tremendous amount of stress during the condition. So, it is very important for a heart patient to know the things that will help you them recover from it. A healthy diet is the first step towards the recovery. A proper diet can not only help you recover quickly, but you won’t suffer from a second attack too. If people had followed this dietary habits beforehand, then they wouldn’t have to face a heart attack in the first place. So, to recover and get back to your daily lifestyle, you must keep these foods in your daily diet.


Fruits and Vegetables: Fruits and vegetables are a must and are of paramount importance when it comes to recovering from a heart attack. The most significant advantage is that they have lower calories and at the same time they provide sufficient nutrition. They will keep your blood pressure at a standard level and thus promote the health of your heart. Fruits and vegetables that are rich in potassium can also combat and balance the counter-effects that result from sodium. So, avoid your oily snacks and have fruits instead.
Green Tea: Green tea is highly recommended by doctors for patients that have recently suffered a heart attack. They have been proven to be at risk of heart attack and other health problems related to the heart by 20%. Green tea does not contain any calories and is rich in anti-oxidants which are the main constituents responsible for the recovery.
Nuts: You must have already been aware of the several advantages of consuming almonds. Another addition to its advantages is aiding the process of recovery after a heart attack. However, it is to be noted that nuts are good for a person who has suffered a heart attack only if they are not salted.
Whole Grains: The refined grains tend to lose their nutrients while on the other hand whole grains are rich in fiber and nutrients. They will keep your blood pressure in check and promote the well-being of your heart.
What to avoid?
Apart from the items mentioned above, there are several foods that you must avoid at all costs. The first one that comes in this list is the food items that are rich in sugar content. This will lead to an increase in weight and thus aggravate heart problems. You must also avoid salty foods as they will increase your blood pressure. Avoid meats and eggs as much as you can as they are highly rich in cholesterol which is another factor that must be avoided.

No other ingredient is as basic but as important as salt in the culinary world. Without it, it is almost impossible to hit the right flavour note and make all the ingredients come together into a gastronomic joyride. A little sprinkling of the white crystals into a bowl of salad, steaks, omelette, stir-fries, soups, etc is customary. Now, coming to Indians, the love affair with salt goes another level. It is almost like a compulsory side that has to accompany every meal. Even our snacks and small bites come smeared with salt and we relish every bite of it. Such as namkeens like bhujiya, dalmoot, chana chor garma, and other treats like pakoras, samosas, chaats, etc. Shattering this fairy tale, health experts are connecting this salty Indian habit to their increased cases of high blood pressure and heart diseases. While natural salt may contain good amount of essential minerals, the variety we pick from the stores are highly processed and devoid of any goodness. So consuming large quantities of it is sure to lead to health hazards.

A recent study has revealed that Indians love salt a little too much. The study conducted by an Australian firm suggests that an average Indian consumes about 119% more salt than the WHO recommendation. WHO guidelines suggest that an individual should limit intake of salt to 2gm per day. The average intake by Indians was noted to be 10.98 gms which is more than 5 times the limit. This is alarming given the rise of Cadiovascular Diseases (CVDs)in India in the recent year. Between 2010 and 2013, around 23% of all deaths in India were attributed to Cardiovascular dieases.Conducted by George Institute of Global Health (GIGH), the study was published in The Journal of Hypertension. Doctors have for long discussed and advocated against the excess intake of Salt. Too much salt in your body can lead to a High Blood pressure, which in turn can cause several other heart-related diseases.

The WHO believes that high sodium consumption (more than 2 gm of sodium which is equivalent to 5 gm salt per day) and insufficient potassium intake (less than 3.5 gm per day) contribute to high blood pressure and increase the risk of heart disease and stroke.

Dr Sanjay Kalra, Consultant Endocrinologist, Bharti Hospital, Karnal, and Vice President, South Asian Federation of Endocrine Societies, said, "Processed and fast foods have become the norm since they are easier to make and carry, and consume. Consumption of pulses, fruits and vegetables has reduced." "A processed food diet is full of sugar, harmful fats, and excess salt leading to conditions such as high blood pressure, obesity, and cardiovascular diseases.

High blood pressure can also lead to kidney failure by causing extra strain on the arteries," he added. The study also notes that every measure of salt intake made in India except one has provided an estimate above the WHO-recommended maximum consumption level of 5 gm/day. The best estimate obtained by this meta-analysis suggests that average salt intake in India is double the recommended maximum level. Another study - published in the British Medical Journal - has shown that a government-supported national policy on reducing sodium intake by 10 per cent over 10 years can help reduce the burden of several lifestyle disorders including hypertension and heart disease.

Dr K K Aggarwal, National President, Indian Medical Association (IMA), said "While sodium is needed by the body in certain amounts, an excess of it is very harmful. Excess salt is directly related to blood pressure. Increase in salt consumption raises the sodium level, thereby increasing blood pressure." "It can also double the risk of cardiovascular diseases such as coronary heart disease, heart failure, and strokes.

So it's about time you started keeping a strict check on your salt intake.

The gut microbiome plays an important role in an individual’s risk for atherosclerosis, one of the major causes of heart attack and stroke, says a study.

Atherosclerosis is a disease in which plaque builds up in the arteries.

The researchers believe that the new finding could open the door for new treatment options for those patients with unexplained plaque build-up in the arteries.

In order to understand the role that bacteria in the gut may play in atherosclerosis, the researchers examined blood levels of metabolic products of the intestinal microbiome.

They studied 316 people from different groups of patients, including those with unexplained atherosclerosis, who do not have any traditional risk factors but still have high levels of plaque burden.

“What we found was that patients with unexplained atherosclerosis had significantly higher blood levels of these toxic metabolites that are produced by the intestinal bacteria,” said David Spence, Professor at Western University, London, Canada.

The researchers measured the build-up of plaque in the arteries using carotid ultrasound.

The study, published in the journal Atherosclerosis, noted that these differences could not be explained by diet or kidney function, pointing to a difference in the make-up of their intestinal bacteria.

“The finding, and studies we have performed since, present us with an opportunity to use probiotics to counter these compounds in the gut and reduce the risk of cardiovascular disease,” said Gregor Reid, Professor at Schulich School of Medicine and Dentistry at Western University.

Repopulation of the intestinal microbiome is another novel approach to the treatment of atherosclerosis that arises from this study, Spence added.

 हृदयविकाराचा झटका :

हृदयविकाराचा झटका आलेल्या रुग्णाला ताबडतोब नेऊन जवळच्या रुग्णालयात दाखल करणे आवश्यक असते, पण तिथे जाईपर्यंत, जाताना आणि जाण्याआधी कोणती काळजी आणि कशा प्रकारे घ्यायची असते याविषयी तुम्हाला माहिती आहे का?

हृदयाची कोरोनरी रक्तवाहिनी पूर्णपणे बंद होते, रक्तपुरवठा पूर्णपणे खंडित होतो तेव्हा हृदयाच्या स्नायूंचे नुकसान होते, ते दुर्बल बनतात. याला हृदयविकाराचा झटका आला, असे म्हणतात. योग्य उपचार लवकर मिळाले नाहीत तर हृदयाच्या स्नायूंचे न भरून येण्यासारखे कायमचे नुकसान होते. हृदयाची कार्यक्षमता कमी होते. हृदयाची रक्तवाहिनी जेवढी जास्त वेळ बंद राहील तेवढेच हृदयाचे जास्त नुकसान होते. जितक्या लवकर हृदयाला रक्तपुरवठा सुरळीत होण्यासाठी उपचार होतील, त्याप्रमाणात हृदयाच्या स्नायूंची इजा व नुकसान कमी होते. म्हणूनच हृदयविकाराच्या झटक्याचे लक्षण दिसल्यावर वेळ न दवडता औषधोपचार सुरू करणे हे अत्यावश्यक असते. झटका आल्यावर दोन गोष्टी महत्त्वाच्या असतात. पूर्ण विश्रांती व तात्काळ उपचार! विश्रांतीमुळे हृदयावरील ताण कमी होतो आणि स्नायूंना इजा कमी होण्याची शक्यता असते. हृदयविकाराच्या झटक्याची लक्षणे असलेल्या व्यक्तीला शक्य तितक्या आरामशीर झोपवावे. अंगावरचे घट्ट कपडे सैल करावेत. फोन करून लवकरात लवकर रुग्णवाहिका बोलवावी. रुग्णाला रग्णवाहिकेतून कोणत्याही चारचाकी अथवा अॅटोरिक्षामधूनच रुग्णालयात न्यावे. चालत नेणे किंवा दुचाकीवरून नेणे टाळावे. जवळपास डॉक्टरचे क्लिनिक असेल तर ते डॉक्टर रुग्णवाहिका येईपर्यंत रुग्णाला ‘ऑस्पिरीन’ ही रक्त पातळ करणारी गोळी देतात. तोंडात विरघळणारी एक अॅस्पिरीनची (डिस्प्रिन - 325 mg) गोळी रक्तवाहिनीत अडकलेल्या रक्ताच्या गुठळ्या विरघळण्यास मदत करते. रुग्णाचा रक्तदाब नॉर्मल असेल तर त्याला सॉब्रिट्रेट (Sorbitrate) नावाची नायट्रोग्लिसरीनची गोळी जिभेखाली ठेवण्यासाठी देण्यात येते. उपलब्ध असेल तर डॉक्टर क्लोपीडोग्रील, स्टाटीन्सच्या गोळ्या आणि इनॉस्कॉपॉरिन नावाचे इन्जेक्शन त्वचेच्या आत देऊ शकतो.. पण रुग्णाला लवकरात लवकर सर्व सुविधा असलेल्या आय.सी.सी.यू.मध्ये स्थलांतरित करणे आवश्यक असते.

रुग्णालयात पोहोचताच डॉक्टर रुग्णाला तपासतात. त्याच्या हृदयाचे ठोके, नाडी, रक्तदाब, ऑक्सिजनचे प्रमाण याची त्वरित नोंद घेण्यात येते. सर्वप्रथम रुग्णाचा हृदयविद्युत आलेख (ECG) काढला जातो. त्यामुळे हृदयविकाराच्या झटक्याचे निदान होते आणि त्याची तीव्रता समजते.
ईसीजीद्वारे हृदयविकाराचा झटका सिद्ध झाल्यास त्याला अतिदक्षता विभागात ठेवले जाते. मॉनिटरद्वारे त्याच्या हृदयाची गती, रक्तदाब, ऑक्सिजनचे प्रमाण यावर सतत लक्ष ठेवण्यात येते. हाताच्या शिरेतून वेदनाशामक इन्जेक्शन दिले जाते. नाकाद्वारे नळीतून प्राणवायू सुरू केला जातो. नंतर हार्ट अटॅक नक्की आलेला आहे हे बघण्यासाठी इतर तपासण्या करण्यात येतात. त्या खालीलप्रमाणे आहेत..!!!

हार्ट अटॅकचे निदान :
नक्की हार्ट अटॅकच आहे ना हे ठरविण्यासाठी खालील गोष्टींचे अवलोकन केले जाते.
१) छातीतील वेदना :
हृदयविकाराच्या तीव्र झटक्याने सुरू झालेली वेदना छातीच्या मध्यात स्टर्नम हाडाखाली जाणवते. या वेदना तीव्र असतात. पूर्ण छातीत आवळल्यासारखे वाटते. दाटून येणे, छातीवर दगड ठेवला आहे असे वाटणे. ही अवस्था ३० मिनिटांपेक्षा जास्त वेळ असते. सोबतच घाम येणे, थकवा येणे, उलटय़ा होणे यांसारखी लक्षणे दिसून येतात.

२) हृदयविद्युत आलेख (ई.सी.जी.) :
हृदयविकाराचा झटका आला की ई.सी.जी.मध्ये वेगवेगळ्या लहरींमध्ये काही ठरावीक बदल आढळतात. त्यातल्या त्यात एसटी सेगमेंट (ST Segment) उंचावणे आणि टी वेव्हज् (T Waves) खालावणे हे हार्ट अटॅकचे निदान करण्यास पुरेसे आहेत. एसटी सेगमेंट (ST Segment) खालावणे आणि क्यू वेव्हज् (Q Waves) येणे हेसुद्धा हार्ट अटॅकचे निदान करतात.

३) रक्तातील घटकाचे चढ-उतार (Cardiac Enzymes Changes) :
रक्तातील विशिष्ट ईन्झाईमची तपासणी, रुग्णाला हार्ट अटॅक आला आहे का, तो किती तीव्र आहे या सर्व गोष्टींचे निदान करते. सिरिअल इन्झाईम तपासणीद्वारे हार्ट अटॅक हा औषधोपचाराला कसा प्रतिसाद देतो आहे याचेपण मूल्यमापन होऊ शकते.
CK-MB, Total CK, CK-MB Mass Index, कार्डिअॅक ट्रोपोनिन्स याची रक्तातील वाढलेली पातळी हार्ट अटॅकचे निदान करते.

४) एकोकार्डिओग्राफी (हार्टची सोनोग्राफी) :
कधी कधी ईसीजी नॉर्मल असतानापण हृदयाच्या कप्प्यांमधील भिंतीच्या हालचालीवरून हृदयविकाराच्या झटक्याचे निदान करता येते. हार्ट अटॅकने झालेली हृदयाची हानी, स्नायूंचे झालेले नुकसान, इकोमध्ये कळते. औषधोपचाराला हृदय कसे प्रतिसाद देते आहे याचीसुद्धा कल्पना इकोद्वारे येते. हार्ट अटॅकमुळे काही गुंतागुंत झाली आहे का, हृदयाच्या भिंतीला छिद्र पडले आहे का, झडपांना इजा झाली आहे का या सर्व गोष्टींचे उत्तर इकोद्वारे मिळते.

५) अॅन्जिओग्राफी :
सर्वात महत्त्वाची तपासणी म्हणजे अॅन्जिओग्राफी. या तपासणीमध्ये कोणती रक्तवाहिनी बंद झाली आहे हे निश्चितपणे कळते. पुढे काय करायचे.. किती स्टेंटस् लागणार वगैरेबाबत निर्णय घेता येतात.
हार्ट अटॅकचे निदान निश्चित झाले की, काय उपाययोजना करायची, जेणेकरून हृदयाचा रक्तपुरवठा पूर्ववत होईल, हे ठरवले जाते. यात दोन प्रकारच्या अॅन्जिओप्लास्टी तंत्राचा वापर केला जातो.

## प्रायमरी अॅन्जिओप्लास्टी :
हृदयविकाराचा झटका आल्यावर रक्त पातळ करण्याचे इंजेक्शन न देता रुग्णाला थेट कॅथलॅबमध्ये घेऊन जाऊन जी रक्तवाहिनी बंद आहे तिला उघडून स्टेंट टाकून तो अडथळा दूर केला जातो.

## रेस्क्यू अॅन्जिओप्लास्टी :
ज्या रुग्णामध्ये रक्त पातळ करण्याचे इंजेक्शन दिल्यावरपण छातीत दुखणे, ईसीजीमध्ये सुधार न होणे, रक्तदाब कमी राहणे, दम लागणे किंवा काही गुंतागुंत वाढणे ही लक्षणे दिसतात अशा रुग्णाच्या लवकर सुधारणेसाठी, जीव वाचवण्यासाठी अॅन्जिओप्लास्टी करण्यात येते.
हार्ट अटॅकचे निदान नक्की झाले की औषधोपचार सुरू करण्यात येतो.

हृदयविकाराच्या झटक्याचे औषधोपचार
हृदयविकाराचा झटका हा रक्तवाहिनीत अडकलेल्या रक्ताच्या गुठळीमुळे येतो हे सर्वज्ञात आहे. त्यामुळे ती गुठळी विरघळविणे अत्यंत महत्त्वाचे असते. गुठळी विरघळविणारी औषधे आहेत..

स्ट्रेप्टोकायनेज, युरोकायनेज किंवा टीपीए (TPA) (टिश्यू प्लाझ्मिनोजेन अॅक्टिव्हेटर- Tissue Plasminogen Activator)- टेनॅक्टाप्लेज.
यांपैकी एक औषध हे शिरेतून दिले जाते. पहिल्या दोन-तीन तासांत हे दिल्यास रक्ताची गुठळी विरघळून रक्तवाहिनी उघडण्याचे आणि रक्तपुरवठा सुरळीत होण्याचे प्रमाण ७० ते ८० टक्के असते. तेच प्रमाण तीन ते सहा तासांत ६० टक्क्यांपर्यंत आणि पुढील सहा ते बारा तासांत ३०-४० टक्क्यांपर्यंत घसरून कमी होते. बारा तासांनंतर हे औषध देणे योग्य नाही.

रक्तवाहिनी उघडली की, रुग्णास छातीत दुखायचे कमी होते किंवा पूर्णपणे थांबते. ईसीजीपण सुधारतो. रक्तपुरवठा सुरळीत झाल्यामुळे हृदयाच्या स्नायूंना इजा कमी होते. नुकताच पक्षाघाताचा झटका (पॅरेलिसिसचा झटका)आला असेल, मेंदूतील रक्तस्राव झाला असेल, जठरव्रणातून रक्तस्राव होत असेल, रक्तदाब खूपच वाढलेला असेल तर अशा व्यक्तींना हे औषध देणे धोकादायक असते.
या औषधाबरोबर रुग्णाला इतरही औषधे देण्यात येतात.

१) नायट्रोग्लिसरीन नावाचे औषध सलाईनद्वारे शिरेमधून दिले जाते. या औषधाने नसा रुंद होण्यास व त्यामुळे रक्तपुरवठा वाढण्यास मदत होते. या औषधाने रक्तदाब कमी होतो. त्यामुळे हे औषध चालू असताना रक्तदाबाचे सतत मोजमाप ठेवणे आवश्यक असते.

२) रक्त पातळ करणारी औषधे :
अ : अॅस्प्रीन नावाचे औषध :
तोंडात विरघळणारी सोल्यूबल अॅस्पिरीन (Disprin- 325 mg) रक्तवाहिनीतील रक्ताची गुठळी विरघळवण्यास मदत करते.
ब : ‘क्लोपिडोग्रिल’ नावाच्या औषधाच्या चार गोळ्या रक्त पातळ करण्यास मदत करतात.
क : इनॉक्सॉपॉरिन नावाचे इन्जेक्शन सात दिवस देण्यात येते. जेणेकरून उघडलेली नस पुन्हा बंद होण्याचे प्रमाण कमी होते.
ड : GP II b/ III a Inhibitor (जीपी टू बी/ थ्री ए इन्हिबिटर्स) यामुळेसुद्धा रक्ताच्या गुठळ्या विरघळण्यास खूप मदत होते आणि त्या पुन्हा होण्याचे प्रमाण कमी करते.

३) स्टॉटीन्स : कोलेस्टेरॉल कमी करणारी ही औषधे ४० ते ८० मि.ग्रॅम मात्रा डोसामध्ये दिली जातात. त्याच्यामुळे हृदयाच्या रक्तवाहिन्यांच्या आतील पापुद्रय़ाला इजा कमी होते.

४) बिटा ब्लॉकर्स- ही औषधे हृदयाची गती कमी करतात. दुखण्यामुळे आणि तणावामुळे हृदयाची गती खूप वाढलेली असते. त्यामुळे हृदयावरील ताण वाढलेला असतो. इजा झालेले हृदय हा अतिरिक्त ताण सहन करू शकत नाही. त्यामुळे हृदयाचे अधिकच नुकसान होते.
बिटा ब्लॉकर्स या औषधांमुळे हृदयाची गती आणि रक्तदाब कमी होतो. त्यामुळे हृदयावरील ताणही कमी होतो. आधीचक्षीण झालेल्या हृदयाला या औषधांमुळे बराच आराम मिळतो. त्यामुळे हृदयाला कमी इजा होते. हृदयाच्या स्नायूची थरथराट (Ventricular Fibrillation) होण्याचे प्रमाणसुद्धा बिटा ब्लॉकर्स या गोळ्यांनी कमी होते.

५) ACE Inhibitors (ए.सी.ई. इन्हिबिटर्स) या औषधोपचाराने हृदयाचा आकार आणि पम्पिंगक्षमता यावर चांगला परिणाम होतो. या औषधांनी रक्तदाबपण कमी होऊन हृदयावरील ताण कमी होतो.
ही औषधे रुग्णाच्या गरजेप्रमाणे तसेच डॉक्टरच्या सल्ल्यानेच वापरली जातात.
हृदयविकाराच्या झटक्याचे कारण असलेली रक्तवाहिनीतील गुठळी विरघळविणारी औषधे (म्हणजेच स्ट्रेप्टोकायनेज किंवा TPA – टेनॉक्टाप्लेज) फक्त ६० ते ७० टक्केच रुग्णांत परिणामकारक ठरतात. रुग्ण जितका उशिरा रुग्णालयात दाखल होतो, तितका या औषधांचा परिणाम कमी होतो. भारतामध्ये रुग्ण खूप उशिरा दाखल होतात. यामुळे या औषधांनी होणारा फायदा फार कमी होतो.
दुसरे महत्त्वाचे म्हणजे जेथे रक्ताची गुठळी जमा होते, तेथे सहसा अवरोध असतो (Block) किंवा रक्तवाहिनीचा पापुद्रा (आतला अस्तर) फाटलेला, उद्ध्वस्त झालेला असतो. जोपर्यंत हा अवरोध, अडथळा किंवा फाटलेले अस्तर ठीक होत नाही, तोपर्यंत रुग्णाला सतत त्रास होऊ शकतो. अशा वेळी रुग्णाला रक्तवाहिनीतील रक्ताची गुठळी विरघळण्याचे औषध न देता ताबडतोब त्याची अॅन्जिओप्लास्टी करणे हे जास्त हिताचे, अधिक फायद्याचे असते. अशा अॅन्जिओप्लास्टीला ‘प्रायमरी अॅन्जिओप्लास्टी’ असे म्हणतात.

‘प्रायमरी अॅन्जिओप्लास्टी’मध्ये रक्तवाहिनीमधील गुठळीसोबत त्यातील अडथळापण साफ करून तेथे स्टेंट टाकण्यात येतो. म्हणजे पुन्हा पुन्हा रक्तवाहिनी बंद होण्याचे प्रमाण अत्यल्प होते. रक्तपुरवठा १०० टक्के सुरळीत होतो. याचे यशस्वी होण्याचे प्रमाणसुद्धा ९८-९९ टक्के आहे.
अधिकाधिक हृदयरोगतज्ज्ञ रुग्णाला प्रायमरी अॅन्जिओप्लास्टीचा सल्ला देतात. यात मर्यादा फक्त एकच आहे की, ही उपचारपद्धती फक्त मोठय़ा कॅथ लॅबने सुसज्ज अशाच रुग्णालयांतच उपलब्ध आहे आणि यासाठी खर्चपण थोडा जास्त येतो. पण त्याचे रुग्णाला होणारे फायदे बघता ही ‘गोल्ड स्टॉडर्ड’ ट्रीटमेट ठरते.
हृदयविकाराचा झटका आणि त्यांची गुंतागुंत (Complication of Heart Attack) :

ज्या रुग्णाला हृदयविकाराचा झटका आला आहे आणि काही गुंतागुंत निर्माण झाली नाही, अशा रुग्णाला दोन ते तीन दिवस अतिदक्षता विभागात ठेवले जाते. त्वरित रोगनिदान आणि तत्परतेने उपचार केल्यामुळे lp34रुग्णास जीवदान मिळते.
पण काही रुग्णांमध्ये उशिरा पोहोचल्यामुळे म्हणा किंवा हार्ट अटॅक मोठा असल्यामुळे म्हणा, उत्तम उपचार करूनही आरोग्याची गुंतागुंतीची स्थिती निर्माण होते.
जेव्हा हार्ट अटॅक मोठा असतो तेव्हा हृदयाचा मोठा भाग निकामी होतो. हृदयाचे पम्पिंग कमी होते. जेव्हा पम्पिंग खूप कमी होते तेव्हा रक्तदाब कमी होतो, फुप्फुसामध्ये पाणी जमा होते. रुग्णाला धाप लागणे, दम लागणे, चक्कर येणे यासारखा त्रास होतो. किडनीचा रक्तपुरवठा कमी झाल्यामुळे लघवीचे प्रमाण कमी होते. किडनी निकामी होण्यास सुरुवात होते. त्याला (cardiogenic shock) कार्डिओजेनिक शॉक असे म्हणतात. ही गंभीर समस्या असून त्यात मृत्युमुखी पडण्याचे प्रमाण ८० टक्क्यांपेक्षा जास्त आहे.

अशा रुग्णाचे रक्तदाब डोपामीन, डोब्युटामाईन अॅड्रीनालिनसारख्या औषधांनी वाढवता येते. हृदयाच्या रक्तवाहिन्यांतील रक्तप्रवाह वाढवण्यासाठी आणि हृदयावरील ताण कमी करण्यासाठी काही रुग्णांमध्ये आय.ए.बी.पी. (Intra Aortic Balloon Pump) महारोहिणीत फुगा टाकून यंत्राच्या साहाय्याने हृदयाची पम्पिंगक्षमता वाढवण्यास येते. या रुग्णांना अॅन्जिओप्लास्टी करून जीवदान मिळू शकते. फुप्फुसात पाणी जमा झाल्यावर खूप दम लागतो. अशा वेळी व्हेंटिलेटरच्या साहाय्याने रुग्णास कृत्रिम श्वासोच्छ्वास देण्यात येतो आणि लॅसिक्स नावाच्या इन्जेक्शनद्वारे फुप्फुसातील कन्जेशन, पाणी कमी करण्यात येते.
काही रुग्णांमध्ये हृदयाचे ठोके अनियमित होतात. काही रुग्णांमध्ये हृदयाची गती वाढून हृदयाच्या स्नायूंमध्ये थरथराट निर्माण होऊन हृदय बंद पडते. अशा वेळेस डिफिब्रिलेटरने विजेचा एक तीव्र झटका रुग्णाच्या छातीवर देण्यात येतो आणि हृदय पूर्ववत चालू होण्यास मदत होते. तर काही रुग्णांमध्ये हृदयाची गती अत्यंत कमी होते किंवा हृदयाचे ठोके थांबतातसुद्धा. अशा वेळी मानेतून किंवा जांघेतून हृदयात एक वायर टाकली जाते व तिला ‘पेसमेकर’ या विशिष्ट यंत्राला जोडून हृदयाची गती वाढवली जाते.

अशा पद्धतीने गुंतागुंत जितकी जास्त तितका अधिक काळ रुग्णास अतिदक्षता विभागात राहावे लागते. मॉनिटर्सद्वारे रुग्णावर सतत लक्ष ठेवावे लागते. अशा प्रकारे अतिदक्षता घेतल्यामुळे मोठय़ा हार्ट अटॅकने होणाऱ्या मृत्यूचे प्रमाण कमी झालेले आहे.