Frozen shoulder, also called adhesive capsulitis, causes pain and stiffness in the shoulder. Over time, the shoulder becomes very hard to move.

After a period of worsening symptoms, frozen shoulder tends to get better, although full recovery may take up to 3 years. Physical therapy, with a focus on shoulder flexibility, is the primary treatment recommendation for frozen shoulder.

Frozen shoulder most commonly affects people between the ages of 40 and 60, and occurs in women more often than men. In addition, people with diabetes are at an increased risk for developing frozen shoulder.

Anatomy
Your shoulder is a ball-and-socket joint made up of three bones: your upper arm bone (humerus), your shoulder blade (scapula), and your collarbone (clavicle).

The head of the upper arm bone fits into a shallow socket in your shoulder blade. Strong connective tissue, called the shoulder capsule, surrounds the joint.

To help your shoulder move more easily, synovial fluid lubricates the shoulder capsule and the joint.



Description
In frozen shoulder, the shoulder capsule thickens and becomes stiff and tight. Thick bands of tissue — called adhesions — develop. In many cases, there is less synovial fluid in the joint.

The hallmark signs of this condition are severe pain and being unable to move your shoulder -- either on your own or with the help of someone else. It develops in three stages:

Stage 1: Freezing
In the "freezing" stage, you slowly have more and more pain. As the pain worsens, your shoulder loses range of motion. Freezing typically lasts from 6 weeks to 9 months.

Stage 2: Frozen
Painful symptoms may actually improve during this stage, but the stiffness remains. During the 4 to 6 months of the "frozen" stage, daily activities may be very difficult.

Stage 3: Thawing
Shoulder motion slowly improves during the "thawing" stage. Complete return to normal or close to normal strength and motion typically takes from 6 months to 2 years.

Cause
The causes of frozen shoulder are not fully understood. There is no clear connection to arm dominance or occupation. A few factors may put you more at risk for developing frozen shoulder.

Diabetes. Frozen shoulder occurs much more often in people with diabetes. The reason for this is not known. In addition, diabetic patients with frozen shoulder tend to have a greater degree of stiffness that continues for a longer time before "thawing."

Other diseases. Some additional medical problems associated with frozen shoulder include hypothyroidism, hyperthyroidism, Parkinson's disease, and cardiac disease.

Immobilization. Frozen shoulder can develop after a shoulder has been immobilized for a period of time due to surgery, a fracture, or other injury. Having patients move their shoulders soon after injury or surgery is one measure prescribed to prevent frozen shoulder.

Symptoms
Pain from frozen shoulder is usually dull or aching. It is typically worse early in the course of the disease and when you move your arm. The pain is usually located over the outer shoulder area and sometimes the upper arm.

Doctor Examination
Physical Examination
After discussing your symptoms and medical history, your doctor will examine your shoulder.

Your doctor will move your shoulder carefully in all directions to see if movement is limited and if pain occurs with the motion. The range of motion when someone else moves your shoulder is called "passive range of motion." Your doctor will compare this to the range of motion you display when you move your shoulder on your own ("active range of motion"). People with frozen shoulder have limited range of motion both actively and passively.

Imaging Tests
Other tests that may help your doctor rule out other causes of stiffness and pain include:

X-rays. Dense structures, such as bone, show up clearly on x-rays. X-rays may show other problems in your shoulder, such as arthritis.

Magnetic resonance imaging (MRI) and ultrasound. These studies can create better images of soft tissues. They are not required to diagnose frozen shoulder, however, they may help to identify other problems in your shoulder, such as a torn rotator cuff.

Treatment
Frozen shoulder generally gets better over time, although it may take up to 3 years. The focus of treatment is to control pain and restore motion and strength through physical therapy.

Nonsurgical Treatment
Most people with frozen shoulder improve with relatively simple treatments to control pain and restore motion.

Non-steroidal anti-inflammatory medicines. Drugs like aspirin and ibuprofen reduce pain and swelling.

Steroid injections. Cortisone is a powerful anti-inflammatory medicine that is injected directly into your shoulder joint.

Hydrodilatation. If your symptoms are not relieved by other nonsurgical methods, your doctor may recommend hydrodilatation. This procedure involves gently injecting a large volume of sterile fluid into the shoulder joint to expand and stretch the shoulder joint capsule. Hydrodilatation is conducted by a radiologist who uses imaging to guide the placement of fluid.

Physical therapy. Specific exercises will help restore motion. These may be done under the supervision of a physical therapist or via a home program. Therapy includes stretching or range of motion exercises for the shoulder. Sometimes heat is used to help loosen the shoulder up before stretching. Below are examples of some of the exercises that might be recommended.

External rotation — passive stretch. Stand in a doorway and bend your affected arm's elbow to 90 degrees to reach the doorjamb. Keep your hand in place and rotate your body as shown in the illustration. Hold for 30 seconds. Relax and repeat.

समस्या फ्रोजन शोल्डरची

संपूर्ण दिवस एकसारख्यास्थितीत बसून राहिल्याने सांधे दुखतात, जाम होतात. फ्रोजन शोल्डरची समस्या होण्यामागे नेमके कारण काय याचा उलगडा झालेला नाही, पण ही समस्या व्यावसायिकांना त्यातही स्त्रियांना होण्याचे प्रमाण अधिक आहे.

फ्रोजन शोल्डरमध्ये खाद्यांच्या हाडांची हालचाल करणे कठीण होते. वैधकीय भाषेत या वेदनांना अ‍ॅडेसिव्ह कॅप्सूलायटिस म्हटले जाते. प्रत्येक सांध्याच्या बाहेर एक कॅप्सूल असते. फ्रोजन शोल्डर समस्येमध्ये हीच कॅप्सूल कडक होते. ह्या वेदना हळूहळू सुरु होतात आणि संपूर्ण खांदे जाम होतात. बरेचदा गाडी चालवता चालवता किंवा काही घरगुती काम करता करता अचानक या वेदना सुरु होतात. एखादी व्यक्ती गाडी चालवत असेल आणि मागच्या जागेवरील सामान घेण्यासाठी मागे हात फिरवला तर खांदा हलवूच शकत नाही, असे लक्षात येते. हे फ्रोजन शोल्डरचे लक्षण असते. मानेच्या कोणत्याही दुखण्याला फ्रोजन शोल्डर समजले जाते पण तसे नाही. काहीवेळा त्याला आर्थ्ररायटिस समजण्याची चूक केली जाते. इजा किंवा धक्का लागल्याने होणार्‍या प्रत्येक वेदना म्हणजे फ्रोजन शोल्डर नाहीत. ही एक स्वतंत्र आरोग्यसमस्या आहे. ही समस्या खूप लोकांना भेडसावते.

यासंदर्भात झालेल्या पाहण्यांनुसार,

* फ्रोजन शोल्डरने ग्रस्त 60 टक्के लोक तीन वर्षात स्वतःच बरे होतात.
* 90 टक्क लोक स्वतःच सात वर्षात बरे होतात.
* पुरुषांच्या तुलनेत स्त्रियांमध्ये ही समस्या अधिक प्रमाणात भेडसावते.
* ही समस्या 35 ते 70 वर्षांच्या वयात अधिक जाणवते.
* मधुमेह, थायरॉईड, कार्डिओ व्हॅस्क्युलर समस्या, क्षयरोग आणि पार्किन्सन्स असलेल्या व्यक्तींना हा त्रास होण्याची शक्यता असते.
* 10 टक्के लोकांच्या वेदना कमी होत नाहीत, त्यावर शस्त्रक्रिया किंवा शस्त्रक्रियेविना उपचार होऊ शकतात.

निदान आणि उपचार -

लक्षणे आणि शारीरिक तपासणी यामुळेच डॉक्टर हा आजार ओळखू शकतात. प्राथमिक तपासणीत खांदे आणि हात यांच्या काही खास जागांवर दाब देऊन वेदनेची तीव्रता ओळखता येते. त्याशिवाय एक्स-रे किंवा एमआरआय तपासणी करण्याच्या सल्लाही दिला जातो. उपचारांची सुरुवात ही समस्या किती गंभीर आहे हे पाहून केली जाते. वेदनाशामक औषधांच्या मदतीने वेदना कमी करण्याचा प्रयत्न केला जातो, जेणेकरून रुग्णाला खांदे हलवता येतील. वेदना कमी झाल्यानंतर फिजिओथेरेपी सुरु केली जाते. यामध्ये हॉट आणि कोल्ड कॉम्प्रेशन्स पॅक्स दिले जाते. त्यामुळे खांद्यांची सूज आणि वेदना यामध्ये आराम पडतो. अनेकदा रुग्णांना स्टिरॉईडस देण्याची गरज भासू शकते. अर्थात अगदी अपरिहार्य स्थितीत ते दिले जातात; अन्यथा नुकसानच होते. काही परिस्थितींमध्ये लोकल अ‍ॅनेस्थेशिया देऊन खांदे हलवले जातात. त्याशिवाय शस्रक्रियेचा पर्याय वापरावा लागतो.

हेही लक्षात ठेवा -
* खांद्यांच्या वेदनांकडे दुर्लक्ष नको. सततच्या वेदना होत असतील तर डॉक्टरी सल्ला अवश्य घ्यावा.

* वेदना खूप जास्त असतील तर हात डोक्याच्या वर अंतरावर ठेवून झोपावे. हाताच्या खाली उशी ठेवून झोपल्यास आराम वाटतो.

* 3 ते 9 महिन्यांपर्यंतचा काळ हा फ्रिजिंग काळ मानला जातो. या दरम्यान फिजिओथेरेपी घेऊ नये. वेदना वाढल्यास डॉक्टरांच्या सल्ल्याने वेदनाशामक गोळ्या किंवा इंजेक्शन घ्यावेत.

* सहा महिन्यांनंतर शोल्डर फ्रोजन पिरीयडमध्ये जातो. तेव्हा फिजिओथेरेपी घ्यावी. 10 टक्के रुग्णांमध्ये रुग्णाची अवस्था गंभीर होऊ शकते. त्याचा परिणाम दैनंदिनीवर होतो आणि कामावरही त्याचा परिणाम होतो. अशा वेळी शस्त्रक्रियादेखील करता येऊ शकते.

* अनेकदा फ्रोजन शोल्डर आणि इतर वेदना यांची लक्षणे सारखीच भासतात. त्यामुळे तज्ज्ञांकडून तपासणी होणे आवश्यक असते. जेणेकरूनयोग्य कारणे ओळखता येतील.

व्यायामही आहे उपचार-
* बंद असलेला घट्ट दरवाज्याचे हँडल चांगल्या असलेल्या हाताने धरावा आणि वेदना होणारा हात मागच्या बाजूला नेण्याचा प्रयत्न करावा.

* वेदना होणारा हात हळूहळू उचलावा. दुसरा हात पाठीच्या बाजूला न्यावा आणि टॉवेलच्या साहाय्याने वर खाली हलवण्याचा प्रयत्न करावा.

* वेदना होणारा हात दुसर्‍या खांद्याकडे घेऊन जाण्याचा प्रयत्न करावा. दुसर्‍या हाताने कोपर्‍याला आधार द्यावा.