An area of the brain, commonly linked with memory and dementia, could also yield important clues about a range of mental health illnesses including addiction, anxiety and depression, a study has found.

The area, known as hippocampus, is a seahorse-shaped structure located deep inside the brain.

As part of the limbic system, it plays an important role in memory processing and spatial cognition, including how mammals learn to understand and navigate their environment.


Hippocampus have been long known for its role in memory and dementia, especially in relation to Alzheimer's disease. In Alzheimer's patients for instance, this region is one of the first areas of the brain to suffer damage.

The study showed that the ventral hippocampus in rats, a sub-region that correlates to the anterior hippocampus in humans -- a sub-region located at the front -- plays a role in emotional regulation.

"What this shows is that we may need to rethink how the hippocampus processes information," said Rutsuko Ito, Associate professor at the University of Toronto-Scarborough.

The study, published in the journal Current Biology, revealed that because hippocampus plays a role in basic motivational behaviour, it may also offer important insights into a range of mental health illnesses.

Addiction, for example, could be linked to deficits of approach motivation. Anxiety and depression on the other hand could be linked to avoidance behaviours, all of which could manifest itself in this part of the brain, Ito said.

"Some patients have lesions to certain areas of this part of the brain, so hopefully we can assess them to see what particular aspects of approach avoidance behaviour may or may not be impacted," the researchers said.

डिप्रेशनमध्ये असल्यावर डॉक्टरांचा सल्ला घेतला तर औषध खावी लागतात. परंतू हैराण करणारी बाब ही आहे की आमच्या किचनमध्ये अश्या अनेक वस्तू असतात ज्या औषधांवर भारी पडतील.

डेझर्ट आणि केक : साखर खाल्ल्याने डिप्रेशन दूर होतं. शरीरात साखरेचं प्रमाणा नवीन ऊर्जा देतं. डिप्रेस वाटत असल्यास लगेच गोड खावं. पेस्ट्री, एखादी आवडती मिठाई खाल्ल्याने लगेच फ्रेश वाटेल.

जॅम- टोस्ट : कार्बोहाइड्रेटचे सेवन डिप्रेशन आजारी लोकांसाठी लाभदायक ठरतं. म्हणून ब्रेडमध्ये आढळणारे कार्बोहाइड्रेटवर जॅम लावून खाल्ल्याने बरं वाटतं. ब्रेडएवजी मफिंस, ओट मिल्कदेखील सेवन करू शकतात.

अंडी : अंडी रोज खाणे आरोग्यासाठी खरंच लाभदायक आहे. अंड्यात आढळणारे डीएचए 50 टक्के डिप्रेशनहून बाहेर काढण्यात मदत करू शकतं. तसेच शरीर निरोगी ठेवतं.

पालक : पालकात व्हिटॅमिन बी सह आयरन भरपूर प्रमाणात आढळतं. म्हणून लो फील होत असल्यास किमान दोन कप पालक सूप पिण्याने फायदा होईल.

चिंता, काळजी या गोष्टी सध्याच्या तणावात्मक जीवनशैलीच्या अविभाज्य भाग आहेत. अगदी लहान मुलांपासून ते वृद्धांपर्यंत सर्वांचा पिच्छा काही या चिंतेने सोडलेला नाही. पण तुम्ही याचा सखोल विचार केलात तर काही चुकीच्या सवयींमुळे आपल्याला सतत काळजी जाणवत असते. नेमक्या या चुकीच्या सवयी कोणत्या, याविषयी...
दिवसेंदिवस स्पर्धात्मक जागाला सामोरं जाताना ताण-तणाव अन् इतर मनोविकारही आपल्या जीवनाचा एक भाग झालेत.

ताणामुळे अगदी कमी वयात नैराश्य येणाऱ्यांची संख्या दिवसागणिक वाढत आहे. त्यामुळे व्यायाम, योग व ध्यानधारणा करुन तणावमुक्त जीवनशैली जगण्याचा सर्वांचा मानस असतो. तरीही कोणत्या ना कोणत्या गोष्टीची चिंता, काळजी आपल्याला सतावत असते. अगदी लहान मुलांपासून ते वयोवृद्धांपर्यंत सर्वांची चिंता, काळजी काही पिच्छा सोडत नाही.अभ्यास कसा होईल?परीक्षेत चांगले गुण येतील ना? अशी लहान मुलांना तर मला कोणत्या कॉलेजमध्ये प्रवेश मिळेल? माझं पुढे करिअर कसं होईल अशा नानाविविध चिंता या तरुण वयात भेडसावत असतात. तरुणाईला तर अनेक कारणांमुळे ताणाला सामोरं जावं लागतं. पण तरुण मंडळींनी आपल्या सवयींमध्ये काही बदल केल्यास नक्कीच फरक पडू शकतो. तरुण पिढीच्या काही चुकीच्या सवयी आणि त्याला पर्याय यांचा अभ्यास आपण आजच्या लेखातून करणार आहोत.

झोपण्याच्या चुकीच्या सवयी

ताण जाणवण्याला सर्वात जास्त जबाबदार गोष्ट असेल तर ती म्हणजे अपुरी झोप. रात्री-अपरात्री फोनवर चॅटिंग करणं किंवा लॅपटॉपवर चित्रपट बघत बसणं अशा चुकीच्या सवयी अनेकांना असतात. या सगळ्यामध्ये झोप ही बाब प्राधान्यक्रमावर कधीच नसते. परिणामी, याचा शारीरिक व मानसिक आरोग्यावर याचा विपरीत परिणाम होतो.

ताण ही सर्वाधिक जणांना भेडसावणारी समस्या आहे. अनेकदा ताण हे नैराश्य येण्याचे कारण असते. ही समस्या कधी उग्र रुप धारण करेल हे सांगणं कठीण होतं. जोपर्यंत ताण आपल्या क्षमतेशी जुळणारे असतात तोपर्यंत ते प्रेरणादायी, आव्हानात्मक ठरतात; पण त्यापलीकडे गेले की मग मात्र आपल्या उत्पादकतेवर व कामगिरीवर परिणाम होतो, तसेच शारीरिक व भावनिक आरोग्यावरसुद्धा याचे गंभीर परिणाम होतात.

राज्याचे अतिरिक्त पोलीस महासंचालक आणि माजी एटीएस प्रमुख हिमांशू रॉय यांनी दीर्घ आजाराला कंटाळून आत्महत्या केली. नैराश्यातून त्यांनी आत्महत्या केल्याचे समजते आहे. त्यामुळे ताण, त्यातून येणारं नैराश्य हा विषय पुन्हा एका समोर आला आहे. या ताणाचं वेळीच नियोजन केलं तर नैराश्येच्या गर्तेत सापडण्यापासून माणूस वाचू शकतो. तेव्हा हा ताण म्हणजे काय? त्याचे आपल्यावर कसे परिणाम होतात? हे जाणून घेऊयात.

तणाव आल्यावर शरीरात काय बदल होतो?
ताणाचा सामना करण्यासाठी शरीरात तात्काळ एपीनेफ्रीन आणि नॉरएपीनेफ्रीन नावाचे द्रव्य तयार होतात. जर तणाव जास्त वेळ टिकला तर कॉरटिसोल नावाचे द्रव्य दीर्घकाळासाठी निर्माण होते. अति, विचित्र आणि विशिष्ट प्रसंगानंतर या द्रव्यामुळे शरीर व मेंदूमध्ये झपाटय़ाने आणि अतिरेकापर्यंत बदल घडतात.
अनेकदा व्यक्तींमध्ये एकदम उत्तेजित किंवा मलूल होणे, हसणे-रडणे, गोंधळल्यासारखे वागणे, इकडे-तिकडे फिरणे, विसरणे किंवा एकटक पाहत राहणे असे अनेक बदल होतात.
काही व्यक्ती ताणातून बाहेरच येत नाहीत. सतत तोच विचार करतात. काहींना त्या प्रसंगाचे चित्र डोळ्यासमोर दिसते, त्या वेळचा त्रास पुन्हा अनुभवणे, दचकणे असे व्यक्तींसोबत वारंवार घडते. यामुळे भित्रेपणा, उदासीनता, चिडचिड वाढते.

तणाव का येतो?
बऱ्याच वेळा आपण तणावाखाली वावरतो, पण त्याचा उगमच कळत नाही व तणाव अजूनच वाढतो. खासगी तसेच प्रोफेशनल आयुष्यात येणाऱ्या समस्या या ताणाचं प्रमुख कारण ठरतात. याव्यतिरिक्तही काही कारणं आहेत ही कारणं तुम्ही शोधली तर तणावमुक्त होण्याची पहिली पायरी तुम्ही गाठलीच समजा.

तणावाचे नियोजन कसं कराल?
– जवळच्या विश्वासू सहकाऱ्याशी/कुटुंबातील व्यक्तीशी तुमच्या समस्येविषयी चर्चा करा. तो/ती कदाचित तुम्हाला समस्या कशी सोडवावी ते सांगू शकणार नाही, पण त्यामुळे तुम्हाला नक्कीच हलके वाटेल.
– आवश्यक झोप घ्या. रात्री मोबाइल, दूरदर्शन, सोशल साइटवर वेळ घालवू नका. अपुऱ्या झोपेमुळे कामगिरी सुमार होते.
– आवडत्या छंदात मन रमवा. काही नवे शिका. भटकून या
– अचूकपणाचा अतिरेक, नकारात्मक विचार व आपल्या हातात नसलेल्या गोष्टींच्या परिणामांचा विचार टाळा.
– माणूस नैराश्येत असला की या सर्व गोष्टी प्रत्यक्षात आणणं कठीण वाटतं पण एकदा का मानसिक तयारी पक्की केली नैराश्येच्या गर्तेतून शक्य तितक्या लवकर बाहेर पडणं सोप्प होतं.