Overview
Seeing blood in your urine can be alarming. While in many instances the cause is harmless, blood in urine (hematuria) can indicate a serious disorder.

Blood that you can see is called gross hematuria. Urinary blood that's visible only under a microscope (microscopic hematuria) is found when your doctor tests your urine. Either way, it's important to determine the reason for the bleeding.

Treatment depends on the cause.

Symptoms
Gross hematuria produces pink, red or cola-colored urine due to the presence of red blood cells. It takes little blood to produce red urine, and the bleeding usually isn't painful. Passing blood clots in your urine, however, can be painful.

Bloody urine often occurs without other signs or symptoms.

When to see a doctor
Make an appointment to see your doctor anytime you notice blood in your urine.

Some medications, such as the laxative Ex-lax, and certain foods, including beets, rhubarb and berries, can cause your urine to turn red. A change in urine color caused by drugs, food or exercise might go away within a few days.

Bloody urine looks different, but you might not be able to tell the difference. It's best to see your doctor anytime you see red-colored urine.

Causes
In hematuria, your kidneys — or other parts of your urinary tract — allow blood cells to leak into urine. Various problems can cause this leakage, including:

Urinary tract infections. These occur when bacteria enter your body through the urethra and multiply in your bladder. Symptoms can include a persistent urge to urinate, pain and burning with urination, and extremely strong-smelling urine.

For some people, especially older adults, the only sign of illness might be microscopic blood in the urine.

Kidney infections (pyelonephritis). These can occur when bacteria enter your kidneys from your bloodstream or move from your ureters to your kidney(s). Signs and symptoms are often similar to bladder infections, though kidney infections are more likely to cause a fever and flank pain.
A bladder or kidney stone. The minerals in concentrated urine sometimes form crystals on the walls of your kidneys or bladder. Over time, the crystals can become small, hard stones.

The stones are generally painless, so you probably won't know you have them unless they cause a blockage or are being passed. Then there's usually no mistaking the symptoms — kidney stones, especially, can cause excruciating pain. Bladder or kidney stones can also cause both gross and microscopic bleeding.

Enlarged prostate. The prostate gland — which is just below the bladder and surrounding the top part of the urethra — often enlarges as men approach middle age. It then compresses the urethra, partially blocking urine flow. Signs and symptoms of an enlarged prostate (benign prostatic hyperplasia, or BPH) include difficulty urinating, an urgent or persistent need to urinate, and either visible or microscopic blood in the urine. Infection of the prostate (prostatitis) can cause the same signs and symptoms.
Kidney disease. Microscopic urinary bleeding is a common symptom of glomerulonephritis, an inflammation of the kidneys' filtering system. Glomerulonephritis may be part of a systemic disease, such as diabetes, or it can occur on its own. Viral or strep infections, blood vessel diseases (vasculitis), and immune problems such as IgA nephropathy, which affects the small capillaries that filter blood in the kidneys (glomeruli), can trigger glomerulonephritis.
Cancer. Visible urinary bleeding may be a sign of advanced kidney, bladder or prostate cancer. Unfortunately, you might not have signs or symptoms in the early stages, when these cancers are more treatable.
Inherited disorders. Sickle cell anemia — a hereditary defect of hemoglobin in red blood cells — causes blood in urine, both visible and microscopic hematuria. So can Alport syndrome, which affects the filtering membranes in the glomeruli of the kidneys.
Kidney injury. A blow or other injury to your kidneys from an accident or contact sports can cause visible blood in your urine.
Medications. The anti-cancer drug cyclophosphamide and penicillin can cause urinary bleeding. Visible urinary blood sometimes occurs if you take an anticoagulant, such as aspirin and the blood thinner heparin, and you also have a condition that causes your bladder to bleed.
Strenuous exercise. It's rare for strenuous exercise to lead to gross hematuria, and the cause is unknown. It may be linked to trauma to the bladder, dehydration or the breakdown of red blood cells that occurs with sustained aerobic exercise.

Runners are most often affected, although anyone can develop visible urinary bleeding after an intense workout. If you see blood in your urine after exercise, don't assume it's from exercising. See your doctor.

Often the cause of hematuria can't be identified.

मूत्र मध्ये रक्त

लघवीचा बदललेला रंग हा आपल्या आरोग्याबाबत बरेच काही सांगून जातो. सर्वसाधारणपणे लघवीचा रंग हा फिकट पिवळा असतो; परंतु रंग बदललेला असेल तर शरीरात काहीतरी बिघाड झाला आहे, असे समजावे. सर्वसाधारणपणे डॉक्टर आजाराची प्राथमिक तपासणी करताना लघवी तपासण्याचा सल्ला देतात. अतिसार, कावीळ, मधुमेह, मुतखडा, मूत्रपिंडविकार, मलेरिया, थंडीताप यांसारख्या आजारावर औषध देताना रक्‍त आणि लघवीची तपासणी केली जाते. साधारणत: आजारी माणसाला साधारणपणे लघवी करताना जळजळ होणे, प्रमाण कमी होणे, रात्रभर लघवी होणे किंवा भरपूर लघवी होणे यांसारख्या त्रासाला सामोरे जावे लागते. तसेच शरीरातील अतिरिक्‍त पाणी हे घामावाटे निघून गेल्याने बर्‍याच जणांना योग्य प्रमाणात लघवी होत नाही. त्यामुळे आजारी व्यक्‍तीने अगोदर लघवीच्या प्रमाणाकडे आणि रंगाकडे लक्ष देणे गरजेचे असते. लघवी करताना कोणताही त्रास किंवा जळजळ होत असेल तर डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार औषधे घेण्यास सुरुवात करायला हवी. विशेष म्हणजे पाणी कमी पिल्याने लघवीचे आजार सुरू होतात. त्यामुळे पाणी पिण्याचा कंटाळा करू नये आणि पाणी भरपूर प्यावे, जेणेकरून शरीरातील तापमान सामान्य राहून आजारांना अटकाव करण्यास मदत होईल. लघवीत संसर्ग झाल्यास अंगात ताप येतो आणि आजारी व्यक्‍तीला थंडी वाजून येते. हा संसर्ग अनेक कारणांमुळे होऊ शकतो. त्यासाठी लघवी तपासूनच त्यावर उपचार करावे लागतात.

लघवीचा रंग दर्शवितो पाण्याचे प्रमाण : लघवीचा पिवळा रंग हा शरीरातील पाण्याचे प्रमाण आणि समतोलपणा दर्शवितो. लघवीचा रंग पाहून समजते की पाणी किती घ्यावे आणि किती नको. जर लघवीचा रंग अधिक गडद पिवळा असेल तर अधिक पाणी पिण्याची गरज आहे, असे समजावे. शरीरातील पाणी कमी झाल्यास थकवा जाणवतो. याउलट शरीरात पुरेसे पाणी असेल तर कामात उत्साह जाणवतो. घामावाटे किंवा लघवीवाटे अधिक पाणी गेल्यास अशक्‍तपणा येण्याची शक्यता असते. त्यामुळे लघवीकडे लक्ष ठेवणे महत्त्वाचे ठरते.

पांढरी लघवी : ढगाळ रंगाची किंवा पांढरी लघवी येत असल्यास विशेषत: महिलांसाठी हे आजारपणाचे लक्षण ठरू शकते. विविध कारणांमुळे लघवीचा रंग बदलू शकतो.अतिसारामुळे फेस निर्माण करणारी लघवी होते.मुत्राशयातील संसर्गामुळे लघवीचा रंग बदलतो. मुत्राशयाचा आजार, मूतखडा यामुळे रंग बदलतो.पांढरी लघवी हे सुद्धा संसर्गाचे लक्षण मानले जाते. तसेच लघवीमध्ये कॅल्शियम आणि प्रोटिनचे प्रमाण वाढले असले तरी रंग बदलतो. प्रोटिनचे अतिप्रमाण झाल्याने मूत्रपिंडाचे विकार उद्भवतात. अशावेळी डॉक्टर लघवीची तपासणी करून पुढील उपचार निश्‍चित करत असतात.लघवीला विचित्र रंग येणे:

नारंगी रंग : मुत्राशयातील विकारामुळे जर अँटिबायोटिक गोळ्या किंवा औषध घेतले तर लघवीला नारंगी रंग येतो. तसेच ‘क’ जीवनसत्त्व आणि अतिप्रमाणात गाजर खाल्ल्यामुळे देखील लघवीचा रंग बदलतो.

लाल रंग : जर लघवीत रक्‍त उतरले तर त्याचा रंग लाल होतो. अशी लघवी येत असल्यास तातडीने वैद्यकीय सल्ला घेणे गरजेचे आहे. अनेकांना शरीरातील उष्णता कमालीची वाढल्यामुळे लाल रंगाची वा रक्‍तमिश्रीत लघवी होते. काही वेळा मुत्राशयमार्गावर जखम झाल्यास किंवा संसर्ग झाल्यास लघवीचा रंग लालसर बनतो. असा कोणताही बदल दिसल्यास त्वरित डॉक्टरांशी संपर्क साधावा.

जांभळा रंग : प्रोफायरिन्सच्या चयापचयात बिघाड झाल्यास लघवीतून प्रोफायरिन जाते. त्यामुळे लघवीचा कलर जांभळट होतो.

हिरवा किंवा तपकिरी : संसर्गावरील उपचारासाठी औषध किंवा वेदनाशामक गोळ्या घेतल्या तर लघवीचा रंग बदलतो आणि तो हिरवा किंवा तपकिरी होतो. याबाबत डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसारच औषधी घ्यावीत. लघवीच्या रंगात बदल झाला असल्यास डॉक्टरांना त्याची माहिती देणे गरजेचे आहे.

लघवीचा वास येणे : लघवीला येणारा वास हादेखील आजारांसंदर्भातील तसेच शरीरातील बदलांसंदर्भातील सूचना देत असतो.

हिरव्या भाज्यांचे अतिसेवन केल्याने लघवीचा वास बदलतो.

लघवीत संसर्ग झालेला असेल तर वासाची तीव्रता वाढते.

लघवीतून गोड वास येत असेल तर ते मधुमेहाचे लक्षण मानले जाते.

बरेचदा अँटिबायोटिक्स घेतल्यामुळेही लघवीचा रंग आणि वास यांवर परिणाम होतो.

डॉक्टरांचा सल्ला कधी घ्यावा?

शरीरातील पाणी कमी झाले असेल तर अशा वेळी डॉक्टरांचा सल्ला घेणे महत्त्वाचे ठरते. ग्लुकोज किंवा मीठ साखर पाणी या माध्यमातून शरीरात पाण्याचे प्रमाण संतुलित राखता येते. जर लघवी लाल येत असेल तर तातडीने डॉक्टरशी संपर्क साधून लघवी तपासणे गरजेचे आहे. तसेच दररोज लघवीत बदल जाणवला तर कोणतीही हयगय न करताना डॉक्टरकडे जाणे हिताचे ठरते. मुतखडा झाला असेल तर लघवी थांबून थांबून येते. अशा वेळी मुतखड्यावर उपचार करून लघवीला होणारा रोध कमी करायला हवा. साफ आणि भरपूर लघवी होणे हे उत्तम आरोग्याचे लक्षण आहे. म्हणूनच सतत काही दिवस लघवीच्या रंगावर लक्ष ठेवणे गरजेचे आहे.